9 наурыз - Григориан жылнамасының 68-күні. Осы күн айтулы даталар мен тарихи тұлғалардың дүниеге келген күні. Qazaqstan tarihy порталы солардың кейбіреуіне тоқталып, қызықты даталарды оқырмандар назарына ұсынады.
09 наурызда дүниеге келген танымал тұлғалар
Жамалбек Болатов – лингивист, тілші ғалым. Филология ғылымдарының докторы, профессор. Қазақ Педагогикалық Институттың филология факультетін (1952 жылы, қазіргі Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті) және аспирантурасын (1955 жылы) бітірген. Ғалым Қазақ педагогика Институтында оқытушы, Қазақстан Ғылым Академиясының қазіргі Тіл білімі институтының ғылыми қызметкері, Қазақ Педагогика Иститутының қазақ тілі кафедрасының меңгерушісі (1976–78 жылдары) қызметтерін атқарды. 1970 жылы «Қазіргі қазақ тілінің шығыс говорлар тобы» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғаған. Болатовтың ғылыми еңбектерінің негізгі бағыты қазақ тілінің диалектологиясы. Ол 1931 жылы Жамбыл облысы, Жамбыл ауданы Бесжылдық ауылында дүниеге келген. 1978 жылы Алматы қаласында дүниеден өтті.
Елубай Смағұл – жазушы, кинодраматург, Түркі дүниесі әдеби сыйлығының лауреаты. Қазақстанның еңбек сіңірген еңбек қайраткері, «Құрмет» орденінің иегері. Ол 1947 жылы Түркіменстан Республикасы, Шаржоу облысында дүниеге келген. 1961 жылы Қазақстанға қоныс аударған.
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің «журналистика» факультетін тәмамдаған. 1974-1975 жылдары Мәскеудегі сценаристер дайындайтын жоғарғы курсын бітірген. Еңбек жолын «Қазақфильм» киностудиясында бастаған. 1976 жылдан 1992 жылға дейін «Қазақфильм» киностудиясында шығармашылық жұмыстарда болды. «Мәдениет және тұрмыс» (Парасат) журналының бас редакторы, Прагадағы «Азаттық радиосының» журналисі болып қызметтер атқарған. 1992–1995 жж. «Парасат» журналының Бас редакторы, 1995 жылдан бастап Прагада, Американың «Азат Еуропа және Азаттық» радиосында қызметте болды. 2010 жылдан бастап Т.Жүргенов атындағы ұлттық өнер академиясының профессоры.
Жазушы шығармашылығының негізгі тақырыбы – қазақ халқы кеңестік дәуірде бастан кешкен нәубетті кезеңдер. «Ақ боз үй», «Мінәжат» романдары ашаршылық, сталиндік қуғынсүргін жылдарын қамтыса, трилогияның үшінші кітабы – «Жалған дүние» романы (2001) айтулы «тоқырау заманы» дейтін кезеңге арналған. «Ойсыл Қара», «Саттар соқпағы», «Білте шамның жарығы», «Жарық дүние» хикаялар жинағының және «Ақ боз үй», «Мінәжат», «Жалған дүние» романдарының, «Қызыл отау», «Өтелмеген парыз», «Ай астындағы үй», «Сұрапыл Сұржекей», «Батыр Баян», «Кек» көркемсуретті фильмдер сценарийінің авторы.
Бақытжан Әшімұлы Әлпейісов – кино, театр және дубляж актері. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері. Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы бітіріп, еңбек жолын Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ Мемлекеттік Академиялық балалар мен жасөспірімдер театрының актері болып бастаған. Актер әр жылдары Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрының актері және Қазақфильм киностудиясының актері болып қызметтер атқарған. Ол 1960 жылы Жамбыл облысы, Тұрар Рысқұлов ауданында дүниеге келген. 2008 жылы Қазақстан кинематографистер одағының «Құлагер» ұлттық киносыйлығының иегері.
Бақытжан Әшімұлы 1996 - 2000 жылдары «Перекресток» (Тоғысқан тағдырлар) телесериалында Шерхан Омаров рөлін, 2001 - 2003 жылдары «Саранча» телесериалында Арыстан Бәпшиев рөлін көркем образдаған.
Әлібай Қалтайұлы Бапанов – көрнекті суретші, Қазақстан Республикасы Көркемөнер академиясының мүшесі. Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының профессоры, «Ерен еңбегі үшін» медалімен марапатталған.
Әлібай Қалтайұлы Н.В. Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін кейін В.И. Суриков атындағы Мәскеу мемлекеттік көркемсурет институтын бітірген. Еңбек жолын өзі оқыған Алматы көркемсурет училищесінің арнаулы пәндер оқытушысы болып бастаған.
Суретшінің еңбектері көптеген республикалық, халықаралық көрмелерде, симпозиумдарда көрермен назарына ұсынылды. Оның суреттері Қазақстан, Польша, Украина, Ресей, Испания музейлерінде, Дания, Швеция, Франция, АҚШ, Германия, Швейцария, Лихтенштейн, Түркия елдеріндегі жекеменшік коллекцияларда сақтаулы. Ол 1953 жылы Қызылорда қаласында дүниеге келген.
9 наурыз - әлемде
9 наурыз - ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан Республикасы сыртқы саясатының 2020-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекітті. Тұжырымдаманы іске асыру сыртқы саяси сабақтастық стратегиясы аясында Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігін, оның халықаралық беделін нығайтуға; ұлттық, өңірлік және жаһандық қауіпсіздікті нығайтуға; қолайлы халықаралық орта қалыптастыруға, Қазақстанның әлемнің барлық мүдделі мемлекеттерімен және халықаралық ұйымдарымен достық, тең құқықтық және өзара тиімді саяси және экономикалық қатынастарын нығайтуға; Қазақстанның халықаралық қоғамдастыққа және әлемдік шаруашылық байланыстарға интеграциялануының барынша жоғары деңгейіне, оның ішінде ұлттық экономиканы әртараптандыру және цифрландыру негізінде қол жеткізуге; мәдени-гуманитарлық, ғылым, білім беру және басқа да аралас салаларда халықаралық ынтымақтастықтың қарқындатуға; шет елдерде Қазақстан Республикасы азаматтарының жеке және отбасылық мүдделерін, жеке және заңды тұлғалардың іскерлік мүдделерін қорғауды күшейтуге; мемлекеттің сыртқы саясатының ұзақ мерзімді басымдықтары, практикалық қадамдары және нақты нәтижелері туралы қазақстандық қоғамдастықтың және шет елдердің хабардар болу деңгейін көтеруге;қорытындысында – мемлекеттің, Қазақстанның ұлттық бизнесі мен халқының сыртқы саяси қызметтен нақты пайда табуына жәрдем етеді.
9 наурыз - Өзгеше ойлайтын адамдар күні. Стандартты немесе шаблондық ойлаудан тыс адамдар көбінесе тарихта өмірінде, аз дегенде, екіұшты түрде қабылданды. Көбінесе олар байыпты қабылданбады, сынға ұшырады, эксцентриктер деп аталды. Алайда, бұл стандартты ойлаудан тыс әрекет ету, олардың гипотезаларын Растауды табу, көбінесе адамзатқа ең танымал және маңызды ғылыми жаңалықтар әкелді: география, физика және химия, ғарыш кеңістігін игеру және т. б.
Әзіл-қалжыңмен көптеген адамдар ашылулар мен өнертабыстардың едәуір бөлігін авантюристер немесе жалқау адамдар жасады деп айтады, кейбіреулер өздерінің шексіз энергиясын кеңістікке бағыттауға ұмтылған кезде, ал басқалары өз өмірлерін жеңілдетудің жолын іздейді, өйткені мұндай мәлімдемелерді сөзбе-сөз қабылдауға болмайды, бірақ ішінара оларда шындық бар.
Қалай болғанда да, бірақ біреу дөңгелекті, ал біреу велосипедті ойлап тапты. Біреу садақ пен жебені, ал біреу соқаны ойлап тапты. Жазушылар өздерінің қиялдары мен қиялдарында ғарыш кеңістігін ашты, ал олардың шығармаларының кейіпкерлері оны ғарыш аппараттарында бороздады, мұхитты сүңгуір қайықтарда мұндай аппараттар болмаған кезде зерттеді.
Есімдері тарихқа мәңгілікке енген өзгеше ойлайтын адамдардың мысалдары өте көп. Архимед, Аристотель, Леонардо да Винчи, Альберт Эйнштейн, Николай Коперник, Джордано Бруно, Галилео Галилей, Кристофер Колумб, Фернан Магеллан, Вольфганг Амадей Моцарт, Александр Суворов, Федор Ушаков, Наполеон, Вольтер, Константин Циолковский, Никола Тесла және тағы басқалар. Өзгеше ойлайтын адамдар өздерін мүлдем басқа салаларда: музыка, әскери іс, Ғылыми білімнің әртүрлі салаларында, бизнесте, кескіндеме мен әдебиетте, философияда көрсетті. Олардың әрқайсысы осы салаларға жаңа, әдеттегі шеңберлер мен ережелерден асып, ғылым мен техниканың, көркем мәдениеттің, музыканың және т. б. одан әрі дамуына серпін берді.
9 наурыз - Дүниежүзілік бүйрек күні. Бұл күні Халықаралық нефрологиялық қоғам (International Society of Nephrology) мен Бүйрек қорлары халықаралық федерациясының (International Federation of Kidney Foundations) бастамасымен 2006 жылдан бастап наурыздың екінші бейсенбісінде аталып өтіледі. Бұл күннің мақсаты - халықты бүйрек ауруы туралы кеңінен хабардар ету, ауруларды ерте диагностикалау. Бүйрек күнінің негізгі мақсаты – бұл коммерциялық емес ұйымдар халықаралық және мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарының, сондай-ақ денсаулық сақтау жүйесінің дамуына ықпал ете алатын саяси құрылымдардың назарын бүйрек аурулары бар адамдар санының өсу проблемасына аударуды белгіледі.
ДДСҰ және халықаралық нефрологиялық ұйымдар мен қоғамдардың мәліметтері бойынша, бүйрек ауруларымен ауыратын науқастардың саны бүгінде планета халқының шамамен 10% құрайды. Көп жағдайда біз жиі өліммен аяқталатын ауыр созылмалы аурулар немесе созылмалы санатқа жататын аурулар туралы айтып отырмыз.
Сондықтан дүниежүзілік бүйрек күнін жыл сайын өткізу бүйрек аурулары тақырыбын өзектендіруге және бұл мәселеге ең алдымен нефролог-дәрігерлер мен медициналық нефрологиялық ұйымдардың назарын аударуға бағытталған. Жыл сайын күнді өткізу кезінде басты тақырыпқа айналатын жаңа тақырып таңдалады.
9 наурыз - Халықаралық ди-джей күні. Ди-джей күні - бұл тек атаулы күн ғана емес, сонымен қатар 2002 жылдан бастап маңызды қайырымдылық шараға айналды. Жыл сайын осы күні радиостансалар, клубтар, ди-джейлер тапқан табысын дүниежүзі бойынша балалар үйіне аударады. ЮНЕСКО балаларға қайырымдылық көмек аптасын қорытындылайтын күн ретінде 2002 жылы бұл мейрамды атап өтуге рұқсат берді. Концерттерден, түрлі іс-шаралардан түскен барлық ақша, әдетте, ірі халықаралық қайырымдылық ұйымдардың есепшотына аударылады. Мейрамның пайда болуына бүкіләлемдік DJ қоры мұрындық болған. БАҚ, шоу-бизнес жұлдыздары, музыка арналары мен ди-джейлер бұл күнді атап өтуге өз үлесін қосады.
