Қарасаз – өмірінің қиын жағдайында жәрдем еткен Мақатаевтың кіші ата-мекені. Туған жері оған қанат бітіріп, ақынның тағдырын жазған: «Жырға сал», - деп дүлей су айтқандай, «Жырға сал», - деп қалың қамыс жалынғандай. Ақынның толық аты – Мұхаметқали болса да, бала кезінде оны еркелетіп, Мұқағали деп атаған, себебі жауапкершілік ауыртпашылығы баланың өмірін қиындатады деп ойлаған (пайғамбардың есімімен атану осал емес). Жас отбасы Сүлеймен мен Нағиман Мақатаевтарда үш баласының ішіндегі тұңғышы. Ақынның әкесі сыпайы да жұмыскер адам, соғысқа дейін бір жыл колхоз төрағасы болған. Алғашқыда Мақатаевтың бала кезі қалтқысыз болды. «Туған жер» өлеңінде Қарасаз туралы былай дейді: «Шыбықтан ат қып мініп, балық аулап, Өзен мен орманында асыр салғам». Бала кезбен байланысты тентектік пен сотқарлық адам жүрегінде балалықтың базарын қалдыра алады, кейін ересек жасында: Жалаң аяк жар кешіп, Қызыл аяқ қыр кешіп, Қыр гүлімен бірге өсіп, Қыр желімен бірге есіп». Мақатаев өзінің бала шағындағы дәуренін сүйіспеншілікпен еске алып, күйзелген: «Бақыт деген сенің бала күндерің». Балалық шағын еске алып, поэзиясында көптеген бейнені сомдаған. Соғыс Мұқағалидің өмірін толықтай өзгертеді. Әкесі майданға аттанғанда 10 жаста болған, енді өмірдің ауыртпалығын өзі арқалайды. Соғыс жылындағы барлық ұл балар сияқты тез ер жетті, себебі үйде тек қана әйелдер мен балалар қалды. Мақатаевтың әкесі майданда қаза табады. Сол кезден бастап Мұқағали өзін «солдатпен жағылған жалындай» сезініп, жай ғана өшіп-сөнуге құқығы жоқ екенін түсінген. Дәл осы шақта өшпес өмірдің аңдаусыз түсінігі де келуі ықтимал, кейін шығармашылығында ұласады. Ақынның анасының естелігінде, он төрт жасындағы Мақатаев поэзияға құмарланып, әуестенген. Шығармашылық шабытын қоршаған ортадан, кітап беттерінен алған. Мұқағали Абайды, Әуезовті, Сейфуллинді, Мүсіреповті оқуды ұнатқан. Орыс тілін жетік біліп (өз бетімен оқыды), орыс әдебиетін салынып оқыған, әсіресе Пушкинді, Есенинді, Блокты оқыған. Шетел әдебиетінен Гейне, Гете, Дюма, Гюго, Байрон, Драйзер, Стендаль шығармашылықтарына қызығып, Бальзак, Лондон және Шекспирді айрықша ұнатқан. Хаттардың біреуінде Мақатаев: «Иә, мен әдебиетті сүйемін. Одан жоғары мен үшін еш нәрсе жоқ» деп ойын ортаға салады. 1948 жылы Мақатаев Нарынкөлде мектеп-интернатты тәмамдайды. Ол бірнеше рет институттарға түседі: ҚазМУ филология факультетіне, содан соң шетел тілдер институтына, содан кейін тағы да ҚазМУ заң факультетіне түседі. 1973 жылы Мәскеудегі М.Горький атындағы Әдебиет институтының студенті болды, алайда отбасы жағдайымен бірінші жылы оқуды тастап кетеді. Жоғары оқу орындарына жеңілдікпен түсу Мақатаевтың ерекше қабілеті туралы, ал білім алуға ниеті – білімге деген талпынысын білдіреді. Мүмкін бұл әке өсиетіне де байланысты шығар, оны Мұқағали әрқашан жадында ұстаған: Тиын әженің, анасы және інілерінің сүйеніші ғана болмай, міндетті түрде білім алу («Әкенің өсиеті өлеңі»). Мақатаев ерте үйленеді. Бұл оқиға 1949 жылы болған. Өзінің болашақ жары Лашын Аманжоловамен Мұқағали сол кезде өзі қызмет еткен Шибұт ауылында танысады. Балалары Ляззат, Майгүл, Жұлдыз, Айбар, Алмагүл, Шолпан дүниеге келеді. Ауылда Мұқағали кеңседе қызмет етіп, содан соң мектепте орыс тілінің мұғалімі болып, аудандық газеттің тілшісі қызметінде болады. 1962 жылы отбасымен Алматыға көшкен соң, кәсіби қызметі әдебиет шығармашылығымен тығыз байланысты болады: Қазақ радиосының директоры, «Социалистiк Казакстан» газетінің тілшісі, «Жұлдыз» журналының қызметкері, Жазушылар одағында жастар істері жөніндегі кеңестің басшысы. Сыртқы жағдайлардың ауысуына қарамастан, Мақатаев поэзияға деген сүйіспеншілігінде тұрақты болған. Ол үнемі өлең жазады, журналдар мен газет бетінде өлеңдер жиі басылып отырады. 1962 жылдан бастап (сол кезде алғашқы кітабы жарық көрді) 1976 жылға дейін – Мақатаев өмірінің соңғы жылы, ақынның сегіз жинағы жарияланды. Олардың ішінде - «Армысың, достар», «Аққулар ұйықтағанда», «Шуағым менің», «Дариға-жүрек», «Өмірдастан» және тағы басқа. әдебиетте жиырма бес жыл еңбек еткен Мақатаев 1 000 астам өлең жазған. Ол «Ильич», «Райымбек! Райымбек!», «Қашқын», «Мавр» сияқты поэмалардың, сонымен қатар әңгімелер мен повестердің, «Қош бол, махаббат» пьесасының, қазіргі қазақ поэзиясы мәселелері жөніндегі мақалалардың авторы. Дантенің «Божественная комедиясының» бірінші бөлімін аударған. В.Шекспир, У. Уитмен, шығыс ақындарының, орыс замандас-ақындардың шығармашылығын аударған.
