Қоғамдағы діннің рөлі арта отырып, елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Әлемдік және дәстүрлі діндер форумының бастамасын Астана қаласында көтерді. Елбасының ойы бойынша, Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының арасындағы диалог сенім мен өзара түсіністік негізінде құрылады, осы саладағы халықаралық ынтымақтастық үшін ауқымды перспективалар ашады және діни экстремизм мен терроризм сияқты теріс құбылыстарды жеңуге көмектеседі. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының I съезі 2003 жылғы 23-24 қыркүйекте Астана қаласында өтті.
Оның жұмысына ислам, христиан, иудаизм, синтоизм, индуизм және буддизмнің беделді өкілдері қатысты. Қазақстандық конфессияаралық форумды өткізу бастамасын жүзеге асырудың сөзсіз табысы Конгрестің қатысушыларының өкілдік құрамы мен жоғары деңгейін көрсетеді.Форумның қорытындысы бойынша рухани көшбасшылар бейбітшілік пен прогресті қамтамасыз ету және қоғамдағы тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін болашақта үйлесімді бейбітшіліктің негізі ретінде бірлескен іс-қимылдар туралы жариялаған Декларация қабылданды.
Іс-шараның сәтті өтуі Конгрестің тұрақты түрде дінаралық форум өткізу туралы шешімінде - кем дегенде үш жылда бір рет бекітілді. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылардың ІІ Съезі 2006 жылғы 12-13 қыркүйекте Астана қаласында өткізілген Бейбітшілік және келісім сарайында өткізілді.Форум «Дін, қоғам және халықаралық қауіпсіздік» жалпы тақырыбы бойынша екі негізгі бағыт бойынша өтті: «Діни сенім бостандығы және басқа діндердің ізбасарларына құрмет» және «Халықаралық қауіпсіздікті нығайтудағы діни көшбасшылардың рөлі».
Екінші форум жұмысына 29 делегация қатысты. Конгрестің жұмысына қатысушыларға жетекшілік ететін негізгі компоненттерді көрсететін «Дінаралық диалогтың принциптері» қабылданды. Екінші съездің қорытындысы бойынша оның қатысушылары мәдени және діни айырмашылықтар негізінде қақтығыстарды болдырмау үшін барлық діндер мен этникалық топтардың өкілдерін шақыратын Бірлескен Декларация қабылдады. Бұл құжат «бейбітшілік мәдениетімен» «жауласу идеологиясын» ауыстырудың жаһандық қажеттілігін көрсетеді. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының ІІІ съезі, онда Еуропа, Азия, Таяу Шығыс және Америка елдерінің 35 елінен 77 делегация қатысты, олар 2009 жылдың 1-2 шілдесінде Астана қаласында өтті. Оның басты тақырыбы – өзара құрмет пен ынтымақтастыққа негізделген толеранттық бейбітшілікті қамтамасыз етуге ықтимал үлес аясында кез келген мәселелерді оң шешуде рухани көшбасшылардың рөлін арттыру. Конгресті өткізудің жаңа сәті қазіргі жағдайдағы бейбітшілік, келісімді және диалогқа байланысты өткір мәселелерді талқылау үшін секциялық кездесулерді құру болды.
Үшінші Форумның қорытындысы бойынша қатысушылар бірлескен Декларацияны қабылдап, қоғамды діни лидерлер мен ұйымдардың шынайы дінаралық үнқатысуды қалыптастыруға, өзара түсіністік пен құрметтеуді жақсартуға бағытталған діндер мен өркениеттер диалогын қолдау үшін тұрақты түрде күш-жігерін жұмылдыруға шақырды. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының IV съезі 2012 жылғы 30-31 мамырда Астанада өтті. Форумға әлемнің 40 елінен 85 делегация қатысып, «Бейбітшілік пен келісім адамзат таңдауы» тақырыбымен өтті.
IV съездің жұмыс барысында діни лидерлер Кеңесінің бірінші отырысы өткізілді, оның мақсаты мәдени және экономикалық өзара іс-қимылға бағытталған басқа форумдар мен халықаралық ұйымдармен диалог пен ынтымақтастықты қамтамасыз етудің басымдықтары мен тетіктерін анықтауға бағытталған.Конгрес жұмысының нәтижесінде қатысушыларының Үндеуі қабылданды. Діни лидерлер бүкіл адамзатқа бет бұрды - біздің ғаламшарымыздың болашағы үшін өзара әрекеттестікке, үйлесім мен бейбітшілікке, әділеттілікке және жаңғыруға ұмтылу.
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының V съезі 2015 жылдың 10-11 маусымында Астанада өтті. Оған БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мун, Иордания королі Абдалла II, Финляндия Республикасының басшысы Саули Ниинисте қатысты.Рухани мерейтойлық форумына ерекше өзектілік берген жаһандық геосаяси шиеленістер мен этникалық және діни негіздер бойынша әлемдегі қақтығыстардың күшеюі.Сондықтан шараның басты тақырыбы «Бейбітшілік пен даму диалогы» болды. Форумның екі күндік бағдарламасы аясында Діни көшбамшылар Кеңесінің екінші отырысы, Конгрестің басты тақырыбы бойынша Пленарлық отырыс, діни көшбасшыларының адамзатқа деген жауапкершілігі, діннің жастарға әсері, дін мен саясаттың өзара әсер ету үрдістері, сондай-ақ, Бейбітшілік пен қауіпсіздікті нығайтудағы диалогтың рөлі.
Съезд жұмысының нәтижесінде оның қатысушылары XXI ғасырдың қауіп-қатерлерін еңсеру үшін түрлі елдердің барлық діни және саяси қайраткерлерінің күш-жігерін біріктіруге шақыратын Бірлескен Декларацияны қабылдады. Конгрестің жабылу салтанатында сөйлеген сөзінде Нұрсұлтан Назарбаев: «Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съездері діни қызметкерлер мен саясаткерлер арасындағы үнқатысу форматында өткізіледі. Осылайша, адамгершілік пен үйлесімділік мәселелерінде әділдікті нығайту үшін адамгершілік пен руханилықтың күш-жігеріне ұмтыламыз. Мен Съезге қатысушылардың барлығына өз ізбасарларының және пікірлестерінің қамқорлығына мейірімді және бейбіт атмосферасын жеткізуге шақырамын».
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезі арқылы Қазақстан бүкіл әлемдік қоғамдастыққа жалпыұлттық консенсустың үлгісі және қоғамды біріктіру үлгісін көрсетеді. Біздің еліміз этносаралық және дінаралық келісімді сақтауда бай тәжірибеге ие және осы салада кең және тиімді ынтымақтастыққа дайын.
Мемлекет басшысының Астанадағы әлемнің діни көшбасшыларының шақыру туралы бастамасы мәдениеттер мен өркениеттер арасындағы диалогтың жаһандық үдерісін дамытуда үлкен маңызға ие.
Айнагуль ГАНИЕВА
Мемлекет тарих институтының аға ғылыми қызметкері, тарих ғылымдарының кандидаты
