29 ақпанда дүниеге келген тарихи тұлғалар

Елдес Омарұлы Тиес – алаш қайраткері, қазақ терминологиясының қалыптасуына үлес қосқан ғалым, көсемсөзші, аудармашы. Ол 1892 жылы 29 ақпанда Қостанай облысы, Бейімбет Майлин ауданында дүниеге келген. Елдес Омарұлы алдымен ауыл молдасынан хат танып, кейін Қостанайдағы орыс-қазақ училищесінде білім алады.  Азамат соғысы жылдары Елдес Омарұлы Қостанай уезi бойынша «Алаш Орданың» комиссары және Қостанайдағы бөлiмшесiнiң төрағасы дәрежесiнде қызмет еттi. Елдес Омарұлы Алашорда үкіметін құруға белсене араласқан қайраткер. Бірінші және екінші жалпықазақ съездеріне қатысты. Қостанайда өткен Қостанай уезі қазақтарының төтенше съезінде “Жер мәселесі” туралы баяндама жасады.  Қостанай уездік Алашорда комитетінің төрағасы ретінде жергілікті халықты Алаш автономиясын қолдауға шақырды. Торғай облысы земствосы төрағасының орынбасары, төрағасы болды. 

Елдес Омарұлы  - көптеген оқулықтардың авторы. Атап айтқанда, физика, тригонометрия, алгебра,  геометрия, математика  оқулықтарын орыс тiлiнен, немiс тiлiнен аударып, өңдеп, өзi толықтырып отырды. Ғалымның еңбектері қатарында «Упражнения по синтаксису»,  «Қазақ тiлiндегi дыбыс үндестiгi», «Қазақ қаріптерiнiң жаңа ережелерi», «Ученая деятельность Ахмета Байтурсынова» атты еңбектерi қазақ және орыс тiлiнде жазылған.

1937 жылдың 20 қарашасында ол тұтқындалып, желтоқсанның бiрiнде ату жазасына кесiледi. Е. Омарұлы тек 1989 жылы ғана ақталды.

Ерлан Батташұлы Сыдықов – қазақстандық ғалым. Тарих ғылымдарының докторы, профессор. ҚР Табиғаттану ғылым академиясының корреспондент мүшесі. Елорда төріндегі Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінің ректоры. Ол 1956 жылы 29 ақпан күні Абай облысының орталығы Семей қаласында дүниеге келген. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің тарих факультетін және аспиратурасын тәмамдаған. Еңбек жолын туған жеріндегі Жамбыл жеңіл және тамақ өнеркәсібі технология институтының Семей бөлімшесінде стажер-ізденуші болып бастаған. 1996 жылы Семей мемлекеттік университетінде аға ғылыми қызметкер болады. 1996-1997 жылдары ҚР Үкіметі аппаратында кеңесші қызметін атқарады. 1997-2004 жылдары Семей мемлекеттік университетінде және 2004 жылдан 2008 жылға Семей мемлекеттік педагогикалық университетінде ректор қызметтерін атқарады. Қазіргі уақытта Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінің басшысы қызметінде. Ғалым «Казахстан в составе Российской Федерации (1917-1937 жылдар)» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғады. «Жамбыл», «Шәкәрім», «Шәкәрім және Алашорда» атты кітаптардың,  100-ден астам ғылыми-әдістемелік жарияланымдар, 4 монография мен 3 оқу құралдарының авторы. 

Есболат Шарапұлы Нұрманов – қазақстандық боксшы. Халықаралық дәрежедегі спорт шебері. 1989 жылғы КСРО чемпионатының күміс жүлдегері. Ол 1970 жылы 29 ақпан күні Қызылорда облысы, Арал ауданында дүниеге келген.  17 жасында бокстан Совет одағының құрама командасының мүшесіне қабылданған. 1987 жылы Алматы қаласындағы Ленин атындағы ҚазПТИ-ның гидрогеология, барлау техникасы факультетін тәмамдаған. 1990 жылдардың ортасынан кеден қызметінде жұмыс жасады. Есболат Шарапұлы Қазақстанның тұңғыш кәсіпқой боксшысы. Ол кәсіпқой бокста 7 жекпе-жек өткізген. 1993 жылдың 27 наурызында Украинаның Мариуполь қаласында израильдік боксшыға қарсы алғашқы кездесуін өткізді. Оның соңғы жекпе-жегі 1995 жылдың 9 желтоқсанында литвалық боксшымен болған. Даңқты боксшы 2023 жылы 5 желтоқсанда Алматы облысы, Талғар қаласында дүниеден өтті. 

Радик Батырбекұлы Жапаров  – қазақстандық спортшы. Ол 1984 жылы Шығыс Қазақстан облысы, Риддер қаласында дүниеге келген. Жастайынан спортты серік етіп, шаңғы спортына әуес болған. Қысқы спорт түрлерінен өтетін халықаралық жарыстарда ел қоржынына жүлде салған атлетші. Радик Батырбекұлы Қазақстанның бірнеше дүркін жеңімпазы. 2003 жылы Жапонияның Амфи қаласында өткен қысқы Азия ойындарында күміс және қол жүлдені иелеген. Тұғырдан секіру спорты бойынша жасөспірімдер арасындағы Әлемдік біріншіліктің чемпионы. 2006 жылы Италиның Турин қаласындағы қысқы Олимпиада лйындарына қатысқан.  

Бүгін – 4 жылда бір келетін 29 ақпан

Күннің бұлайша белгіленуі біздің дәуірімізге дейін пайда болған-мыс. 29 ақпан болатын жылды қазақта кібісе жылы дейді. Яғни қосымша күн дегенді білдіреді. Ал Славяндар «високосный» деп атайды.  Жер шары күнді айналып өту уақыты – 365 және 366 күнге келеді. Нақты іс жүзінде алатын болсақ,  365 күн 5 сағат 48 минут 46 секундта тиесілі. Осы алты сағатқа жуық уақыт адамзат жүргізетін хронологиядағы үлкен қателікке әкеледі. Бірақ біздің дәуірімізге дейінгі 45 жылы Рим императоры Гай Юлий Цезарь астрономдарға жылдың нақты ұзақтығын анықтауды тапсырды. Құрылған күнтізбе оның есімімен Джулиан деп аталды. Ол күнтізбеде  астрономиялық жыл 365 күн емес, 6 сағатқа артық болатынына назар аударған. Сол сағаттар төрт жылда бір күнге жететіні ескеріліп, кібісе жыл белгіленген. Бірақ неге ол ақпан айына тура келіп тұр? Оған себеп – Цезарь уақытында жыл аяғы желтоқсан емес, ақпан айының болуы. Бір жарым мың жылдан кейін ғана балама пайда болды. жоғарыдағы «Джулиан» күнтізбелік жылы мен тропикалық жыл арасындағы айырмашылық бар. Бұл - жылына 11 минут. 128 жыл ішінде олар бір тәулікке айналады. Ғасырлар бойы айырмашылық күшейе түсті. Рим папасы Григорий XIII төтенше шараларға барды. 1582 жылы ол күнтізбеден 10 күн шығарды-және 4 қазаннан кейін бірден 15-ші болды.дәл осы Рим папасының құрметіне Григориан күнтізбесі аталды, ол бүгінде әлемнің көптеген елдерінде қолданылады.

29 ақпан - әлемде

29 ақпан – Халықаралық сирек кездесетін аурулар күні. Еуропалық сирек кездесетін ауруларды зерттеу ұйымының бастамасымен (Еurordis) жылдың ең сирек күні -  29 ақпан - Халықаралық сирек кездесетін аурулар күні (сирек кездесетін күн) мәртебесіне ие болды. Дәстүрлі түрде ақпанның соңғы күнінде өткізілетін бұл күн жыл сайынғы ақпараттық-түсіндіру іс-шарасына айналды. Оның мақсаты – жұртшылық назарына сирек кездесетін аурумен ауыратын адамдардың мәселелеріне көңіл аудару, олардың өміріне ықпал жасау сондай-ақ сирек кездесетін аурулар мен олардың адамдардың өміріне әсері туралы хабардар ету. 

Сирек кездесетін аурулардың әртүрлі белгілері мен әсерлеріне қарамастан, олар байқалатын науқастардың көпшілігінің проблемалары ұқсас. Бұл дұрыс диагностиканың болмауы, диагноздың кешігуі, ауру туралы сапалы ақпараттың және көбінесе ғылыми білімнің болмауы, әлеуметтенудің қиын жағдайлары, сапалы медициналық көмектің болмауы және емдеу мен күтімді алудағы қиындықтар. 

Медицинаның әр саласында сирек кездесетін аурулар бар. Олардың шамамен 80% генетикалық сипатқа ие. Сарапшылардың пікірінше, әлемде өмірге қауіп төндіретін 5-7 мыңға жуық сирек кездесетін аурулар бар, оларға жер халқының 3,5-тен 5,9% - на дейін әсер етеді. Аурулардың ішінде өте экзотикалық аурулар бар: кабуки синдромы (Еуропада 300-ге жуық жағдай тіркелген), Паллистер — Киллиан синдромы (Еуропада 30-ға жуық жағдай), прогрессивті сүйек гетероплазиясы, Ниман-ПИК ауруы, Гаучер ауруы. Сондай-ақ жиі кездесетіндер бар: муковисцидоз, гемофилия, қатерлі ісіктің әртүрлі түрлері, миелома, Альцгеймер ауруы, Хантингтон ауруы және т.б. 

Ресейде сирек кездесетін аурулар күні 2008 жылдан бастап тойлана бастады. Ал 2012 жылдың 1 қаңтарында «Ресей Федерациясының азаматтарының денсаулығын сақтау негіздері туралы» өзгертілген Федералды заң күшіне енді, онда сирек кездесетін (орфандық) ауруларға арналған мақала пайда болды. Онда сирек кездесетін аурулардың егжей-тегжейлі тізімі және өмірге қауіп төндіретін және созылмалы прогрессивті сирек кездесетін аурулармен ауыратын науқастардың тізімі бар.

Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша сирек кездесетін аурулардың таралуы Жер халқының шамамен 7%-ын құрайды. Елімізде 100 мың халыққа шаққанда 50 жағдайдан артық болмаса, патология сирек болып саналады. Бүгінгі таңда диспансерлік есепте орфандық аурулары бар 50 мыңға жуық пациент бар. Қазақстанда орфандық аурулардың тізбесінде 66 ауру тобы бар. Орфандық аурулары бар пациенттер тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде амбулаториялық және стационарды алмастыратын жағдайларда барлық мамандандырылған медициналық көмекті алады. Қазақстанда бүгінде 62 орфандық (сирек кездесетін) аурулар бойынша 92 дәрілік затпен тегін қамтамасыз ету жүзеге асырылуда. Көбінесе, орфандық ауруларды дәрі-дәрмекпен емдеу, пациенттің бүкіл өмірінде өте қымбат және ұзақ.

Бүгін дәстүр бойынша, осы күнге қоғамдық және қайырымдылық ұйымдары мен қорлардың күшімен түрлі қайырымдылық және ағартушылық іс — шаралар өткізуге орайластырылған, олардың ішінде негізгі іс-шаралардың бірі-науқастарды қолдауға арналған Бүкілресейлік қайырымдылық акциясы. Акция барысында жиналған қаражат сирек кездесетін аурулардан зардап шегетін балалар мен ересектерді емдеуге жіберіледі.

29 ақпан – Ресейде сандық оқыту күні. Ресейде 2012 жылдан бастап ақпан айының соңғы бейсенбісінде жыл сайын сандық оқыту күні тойланады. Бұл күн Білім берудегі цифрлық технологиялардың және оқу процестеріндегі инновациялардың маңыздылығына арналған. Ол тиімді оқыту үшін цифрлық технологияларды пайдалану туралы ақпаратты таратуға ықпал етеді. Цифрлық оқытудың бір түрі - онлайн білім беру. Бүгінгі таңда платформалар планетаның кез келген жерінен білімге қол жеткізуді қамтамасыз ететін курстар, дәрістер, тестілеу және оқытудың басқа түрлерін ұсынады. Олар желі арқылы оқу материалдары мен оқу мүмкіндігін ұсынады.

29 ақпан- Әулие Освальд күні.  Бірқатар Еуропа елдерінде әйел ер адамға неке туралы ұсыныс жасай алатын жалғыз күн болып саналады. Дәстүр Ирландияда V ғасырда пайда болды және XIII ғасырда Шотландияда арнайы заң шығарылғаннан кейін 29 ақпанда орнықты. XVII ғасырда Англияда да осындай қаулы шығарылды, бірақ ол міндетті мәртебеге ие болмады, керісінше рұқсат етілген сипатта болды. Әулие Освальд күні мейрамында Ирландия мен Ұлыбритания әйелдер еркектерге некеге тұруға бастамашылық жасаса, оған ер адам келісуі керек деген түсінік бар. 

29 ақпан – құбыжық кашшейдің туған күні. Бұл күні славян халықтары үшін ең зұлым құдай, балалар ертегісінің кейіпкері құбыжық кашшейдің туған күні.  Ол - қараңғылық және Пекел патшалығының иесі. Суық, жойылу, өлім, зұлымдық құдайы болып сипатталады. Ақылсыздық құдайы және барлық жамандық пен қараның бейнесі іспетті. Славяндар бүкіл әлемді екі жартыға бөледі: мейірімді және зұлым немесе мейірімді және дұшпандық. Олардың әрқайсысы өз құдайын бейнелейді. Дұшпандықты Чернобог бейнелейді. 

Кашчей күміс мұртты қара түске боялған адам тәрізді пұт түрінде бейнеленген. Ол ең маңызды істерді бастамас бұрын, мысалы, әскери жорыққа шықпас бұрын құрбан болады. Құрбандықтар көбінесе қанды және адам болып, тұтқындарды, құлдар мен жылқыларды өлтіреді.

Ескі славян әдет — ғұрыптарына сәйкес, 29 ақпаннан 1 наурызға дейін түн ортасында қолыңызда шикі тауық жұмыртқасын салтанатты түрде ұсақтау керек. Осылайша, өлім дәстүрлі түрде жұмыртқада жасырылған Кашчей ақыры келеді, ал Кашчей қысты бейнелейтіндіктен, қыс та аяқталады. Ежелгі адамдар Егер сіз Рождествода тауық салған жұмыртқаны ұсақтасаңыз, онда наурыз айында аяз болмайды деп мәлімдеді.