Тәуелсіз Қазақстан тарихын зерттеудің өзекті мәселелері

Елбасы Н.Ә.Назарбаев XXI ғасырдың білім мен ғылым ға­сыры болатындығын үнемі қай­талайды. Бұл — жаңа заманның талабы. Соңғы 20 жылда бі­лім мен ғылым саласында те­рең, түпкілікті әрі заманауи ре­фор­малар жүзеге асырылуда. Отан­дық тарихнамадағы ізде­ністер мен зерттеулердің маз­мұны түбегейлі өзгерді. Қа­зақстан тарихына жаңаша көз­қарас өз­геріп, оны оқытудың әдіс­те­месі де бірізділікке түс­ті. Де­генмен, жаңа тарихи көз­қарастар бойынша жас ұр­пақ­ты отансүйгіштік қасиетке тәр­биелеу мен азаматтық ұста­нымын қалыптастыруға ба­ғыт­­талған шаралар әлі де жет­кі­ліксіз. Бүгінгі таңда  оқу орын­дарында Қазақстан тарихын оқы­тудың мазмұны мен пішінін өзгерту мемлекеттік саясаттың ең өзекті мәселесіне айналып отыр. Осы өзекті тақырыпқа бай­ланысты Мемлекет тарихы инс­ти­тутының  Мәжіліс  залында «Тә­уелсіз Қазақстан тарихын зерттеудің  өзекті мәселелері» ат­ты дөңгелек үстел жиыны өт­кізілді.

Басқосу Қазақстан Респуб­ли­касы Білім және ғылым ми­нис­трлігінің бастамасымен Мем­­­­­­­­­­лекет басшысының «Қазақ­с­­танның әлеуметтік жаңғыр­ты­­луы: Жалпыға Ортақ Еңбек қо­ғамына қарай 20 қадам» атты ма­қаласында берілген тапсыр­маларды орындау жөніндегі жұ­мыс тобының қорытындысын тал­қылауға арналды.

Жиынға, ғалым-тарих­шы­лар, ЖОО оқытушылары мен колледж және мектеп мұғалім­дері, Қазақстан Республикасы Ұлттық академиялық кітапхана мен Қазақстан Республикасы Ұлт­тық мұрағат мекемесінің қыз­­меткерлері және БАҚ өкіл­дері шақырылды.

Өз кезегінде сөз алған Инс­титут директоры, т.ғ.д., про­фессор Б.Ғ. Аяған  қазіргі та­рихты зерттеудегі өзекті әдіс­темелік мәселелерге тоқталды. «Мәдени мұра» бағдарламасы ая­сында отандық тарихты объек­­тивті зерттеу үшін  барлық мүм­­кіндіктердің жасалып отыр­ғандығын баса айтты. Отандық тарихты оқытуда қазіргі заман­ның білім талаптарына сай туындайтын проблемалар, атап айтқанда қазіргі Қазақстан та­ри­хын оқыту мен зерттеудің тұ­жырымдамасын жасау; оқу­лықтарда патриотизм мәсе­ле­леріне баса назар аудару; жалпы орта, кәсіптік  және жоғары оқу орындарына арналған тип­тік оқу жоспарлары мен бағ­дар­ламаларын жаңарту; жаңа оқу­лықтар мен оқу құралдарын шы­ғару және оған бұрынғы оқу­лықтардың авторларын тарту мәселесі; тарих оқулықтарын жа­зудың ерекшеліктерін ескеру; тарих оқулықтары бойынша тұ­рақты сараптамалық комиссия құру; қазіргі Қазақстан тари­хынан балама оқулықтар да­йындау керектігін атап өтті.

Мемлекет тарихы инсти­ту­тының бірін­ші орынбасары, тарих ғылымдарының докторы Ж. Қыдыралина тарихи білімді на­сихаттауда қазіргі кезде қол­данып жүрген әдістер мен құ­ралдарды айта келіп, соның ішін­де Батыс ғылымында пайда болған жаңа әдістемелерді ке­ңірек пайдалану керектігіне на­зар аударды. Баяндамашы инс­титут ғалымдары «Ғылыми қазына» бағдарламасы аясында «Ұлы Дала тұлғалары» серия­сымен бірқатар ғылыми жо­баларды  және 4  бірдей Тарих институты бірігіп, онда жаңа әдіс­пен он томдық «Отан тари­хы» атты  кітаптардың дайын­да­лып жатқанын атап өтті.

Бұдан әрі сөз алған Л.Н. Гу­милев атындағы Еуразия ұлттық университетінің оқытушысы, ф.ғ.к., профессор К.Ысқақова  қа­­зіргі Қазақстан тарихын  ЖОО оқытуда қазіргі уақытқа де­­йін жауабын таба алмай келе жатқан  тың ой-пікірлерімен бө­лісті.

№59 мектеп лицейі тарих пә­нінің мұғалімі Ө.Р. Шнанов: «Оқулық мазмұ­ны оқушы­лар­­дың жас ерекшелік­те­ріне сәй­кес келмей, оқушының та­қырыпты толық меңгеруіне қиындық ту­дырады», — деді. Оқу­лықтарда тарихи оқиға­лар, саяси қайраткерлер мен тұл­ғаларға қатысты оқушы­лар­­ды шынымен мезі ететін жа­­лаң мәліметтердің бар екені анық. Мәселен,  Бұланты мен Аңырақай шайқасына және Тәуке ханның билік құрған жыл­­дарына қатысты даталар әр кітапта әртүрлі айтылады. Со­нымен бірге, оқулыққа бері­летін тұлғалардың суреттері мен оқу­лықтың көркемдік безен­дірілуі сын көтермейді,– деген ойды білдірді.

Жиынға қатысып отырған тарихшы мұғалімдер тарапынан  оқулықтың тілі жеңіл,  мәлі­меттері дәйекті, дәлел сөздер­мен берілсе, маңызы бар тари­хи даталар нақты ғылыми де­рек табылғанға дейін белгілі бір датаға белгіленсе  және элек­трондық оқулықтар жасалса деген ұсыныстар айтылды.

Жиын аясында қазір­гі Қ­а­зақстан тарихы бойын­ша кі­тапханаларда  қолданы­ла­тын оқу­лық мәселесі, ғы­лым­да жүр­­ген кәсіби тарих­шы­ла­ры­мыз­дың мұрағат құжат­та­рын пай­далануы, ЖОО мен мем­лекеттік мекемелермен өзара ын­тымақтастық байланыс ор­нату мәселелері талқыланды. Осы аталған мәселе бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық академиялық кітапханасының пайдаланушыларға қызмет көр­сету орталығының жетекшісі Ә.М. Қожабекова, Қазақстан Республикасы Ұлттық мұраға­тының Ұлттық мұрағат қорын пайдалану қызметінің жетекшісі Б.Т. Имансерікова  әңгіме қоз­ғады.

Жиынға қатысушылар Қазақ­­с­­тан тарихын зерттеу мен оқыту мәселелерін  ғылыми     жұрт­шы­лық арасында кеңінен талқылай отыра, көзделген шараларды жү­зеге асыру мақсатында жүйелі жұмыс жүргізу қажет деген қо­рытындыға келді.

Айтбала ӘБЕНОВА,

Мемлекет тарихы институтының қызметкері.