Бүгінде Ресей жерінде миллионға жуық қазақ тұрады. Астрахан және Орынбор облыстарынан кейінгі қазақтар ең көп қоныстанған аймақ ол – Омбы. Онда жүз мыңға жуық қазақ тұрады. Олардың тең жартысы қаланың өзінде өмір сүреді деген күннің өзінде 40-қа жуық қазақ ауылы бар.
Омбы – байырғы қазақтың даласы, қиыр жайлап, шет қонған ата-бабаларымыздың мекені. Ашық дереккөздерге сүйенсек, облыста оннан астам қазаққа тиесілі ұлттық бірлестіктер жұмыс істейді. Олардың басым бөлігі қазақ мәдениетін жандандыру, қазақ тілін үйрету, кездесулер ұйымдастыру, қазақ тіліндегі кітаптар тарату, Наурыз мерекесін тойлау және басқа шараларды іске асырады. Қазақтар қоныстанған 20-дан астамға ауданға тарайтын «Омбы қазақтары» деп аталатын газет 10 жылдан бері үзбей шығып келеді.
Омбыдағы ағайын өз салт-дәстүрін жақсы сақтап келеді. Олар ұлттық мереке-мейрамдардың бірде-бірін атаусыз қалдырмайды. Әсіресе Наурыз мейрамын жалпыаймақтық деңгейде атап өтуді дәстүрге айналған. Жыл сайын Омбы өңіріндегі ауыл-аймақтар Ұлыстың ұлы күнін кезек-кезек жарыса тойлап, әр ауыл атаулы күнге ерекше мазмұн, соны сипат бергісі келеді. Қалалық деңгейдегі Наурыз мерекесіне жыл сайын 10-12 мың адамға дейін жиналады екен. Қазақтың домбырасы ұлттық мерекелерде, жиын-тойларда күмбірлеп, ұлттық әндеріміз шырқалып жатады.
Әсіресе, қазақтар мекен ететін үлкен ауылдардың көбінде мешіттер жұмыс істеп, шариғат жолымен неке қию, қайтыс болған адамды жерлеу рәсімдерін бұрынғыша жүргізуде. Қыс болса соғым сойып, ағайын-туысқа, құда-жекжатқа тарту, қонақ келсе қорадағы қойын сойып тастау – ол жақтағы қазақтардың баяғы қонақжайлығын, көңілінің дархандығын байқатады. Басқа ұлт өкілдерінен үйлену, немесе қыз алу жағдайы сирек кездеседі, ал жеті атаға дейін қыз алыспау салтына қандастарымыз мейлінше берік.
Оқи отырыңыздар: Омбыда оқыған қазақтар
Омбы қай қазаққа болмасын жат емес. Ондағы қандастарымыз өз ата-бабасының жерінже жасап жатқаны тарихтан мәлім. Бір замандары осы Омбы қаласы дала қазағына білім беріп, Омбы жері Қазақстандағы ашаршылықтан босқан қандастарымызға пана болғанын тарихтан білеміз. Сегіз сері, Шоқан Уәлиханов, Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Айдархан Тұрлыбайұлы, Ережеп Итбайұлы, Жақып Ақпайұлы, Отыншы Әлжанұлы, Мұқан Айтпенұлы, Райымжан Марсекұлы, Мағжан Жұмабайұлы, Сәкен Сейфоллаұлы, Нығмет Нұрмақұлы, Бекмұхаммед Серкебайұлы, Асылбек Сейітұлы, Қошке Кемеңгерұлы, Шайбай Айманұлы, Дінше Әділұлы, Смағұл Садуақасұлы, Мұхтар Саматұлы, Бірмұхаммед Айбасұлы, Жұмабай Шаяхметов, Шапық Шокин, Пазыл Кәрібжанов, Балташ Тұрсынбаев, Жәнібек Кәрібжанов, Сейілбек Исаев, Шәбкен Бектұров және өзге де көптеген қазақ халқының біртуар мемлекет және қоғам қайраткерлерінің, көрнекті ғалым азаматтарының есімі Омбымен тағдырлас. Олардың біразы Омбы жерінде туып-өссе, көбі сонда білім алып, қызмет істеді.
Омбы қаласы - ежелден қазақ тарихымен тамырлас қала. Орысша атауы - “Омск” деп аталғанымен, “Омбы” деген қазақ тілінің сөзінен шыққан. Омбы атауы туралы қазақ тілінде көп түсіндерме сөздер жетерлік. Сондықтан омбының қазақ аңыздарымен ұштасып жататыны белгілі. Алдымен Омбы бекініс ретінде негізін қалады. Сол уақыттағы Патша өкіметі қазіргі Ресейдің солтүстігін көшпелі жоңғарлардан (қалмақтар) және қазақтардан қорғауға бекістің іргетасын бекітті. Кейіннен Патша өкіметі Омбы бекінісін Дала өлкесінің астанасы ретінде бекітті. Қазір Омбы - Қазақстанның Солтүстік өңірлерімен шекаралас Ресейдің қаласы. Омбы қаласы екі ел, яғни Қазақстан мен Ресей арасындағы экономикалық және мәдени қақпа рөлін атқарып келе жатқан өңірлердің бірі. 2005 жылдың наурыз айында Омбы қаласында Қазақстан консулдығы ашылды. Консулдық экономикалық қарым - қатынастарды дамыту, Омбы (Сібір аймақтары) мен Қазақстан арасындағы барыс - келістерді жеңілдету мақсаты қойылды. Сондықтан Ресей үшін Омбы аймағының дамуы көбінесе оңтүстік көршісімен қарым-қатынастың қарқындылығына байланысты болды. Омбы аймағы, әрине, көпұлтты (мысалы, Азов ұлттық неміс ауданы), бұл факт маңызды артықшылық ретінде қарастырылады. Облыс аумағында үш табиғи аймақ бар: орман, орманды дала және дала. Орыстар келгенге дейін далада қазақтар, орман аймағында Сібір татарлары өмір сүрген. Қазақтар бұл жердің басқа халықтар сияқты иелері. Қала жағдайындағы қазақтардың орыс тілінен өзгеше дәстүрлі өмір салты одан да айқын бола түсуде. Қалада қазақтың өзіндік топографиясы, сызықтар ауданы – олардың жинақы тұратын орны (собор мешіті де бар), Козицкий мәдениет үйі – қазақ жастарының кештерін өткізуге арналған ресми орындардың бірі. Омбы әрдайым Дала өлкесінің мәдени элитасының тартымдылығы мен қалыптасуының орны болды. Омбы үшін қалада хан (төре) руының ұрпағы Шоқан Уәлихановтың, екі халықтың мәдениетін байытқан қазақ жазушысы, этнограф, саяхатшы және ағартушының оқып, қызмет еткені маңызды. Қаланың ең әдемі көшелерінің бірі оның есімімен аталады. Қазір Омбы қаласында Шоқан Уәлихановтың құрметіне офицер формасындағы ескерткіші, Кадет корпусының ғимаратында ескерткіш тақтасы бар. Советтік кезең жылдарында № 635-636 “Омбы-Бурабай” курорты бағытында арнайы пойыз қатынады. Ол Омбы облысының оңтүстігі мен қазіргі Ақмола және Солтүстік Қазақстан облысы арқылы өтетін. Осы аумаққа бірыңғай әлеуметтік-мәдени және шаруашылық кеңістік ретінде қызмет ететін пойыз болды.
