27 наурыз - Григориан жылнамасының 86-күні. Осы күні әлем елдерінде көптеген айтулы мерекелер атап өтіледі. Қазақстан тарихында елеулі орны бар бірнеше тұлғалар осы күні дүниеге келді.
27 наурызда дүниеге келген танымал тұлғалар
Ғайни Хайруллақызы Хайруллина - қазақ театрындағы алғашқы режиссерлердің бірі, Қазақ КСР-нің халық әртісі. Ол 1914 жылы жиырма жетінші наурызда Атырау облысы, Исатай ауданында (бұрынғы Теңіз ауданы) дүниеге келген. Әкесі Бекешов Хайрулла Атырау өңіріне белгілі домбырашы әрі шежіреші. Әкесінің таланты қызына дарып, Ғайнида өнер жолын таңдайды. 1938 жылы Ресейдің Санкт-Петербург қаласындағы А. Островский атындағы Театр өнері институтында қазақ студиясын тәмамдайды. Театр училищесінде үздік оқыған Ғ.Хайруллина дипломдық жұмысында Ф.Шиллердің «Зұлымдық пен махаббат» пьесасындағы леди Мильфордтың және Н.Островскийдің «Кешіккен махаббатындағы» ақшақүмар кемпірдің ролдерін ойнайды. Осы екі түрлі мінез бен түрлі жастағы кейіпкерлердің характерін асқан шеберлікпен жасап шығуы оның сол кезде-ақ байқалған табиғи талантының жемісі болатын. Кейін Мәскеу қаласындағы Мемлекеттік театр өнері институтының режиссерлік факультетінде білім алады.
Ғайни Хайруллақызы еңбек жолын Ж.Шанин атындағы Оңтүстік Қазақстан облыстық қазақ драма театрынан бастайды. 1938 — 1961 жылдары жоғарыда аталған театрдың әртісі, режиссері, бас режиссері қызметтерін атқарады. 1947 — 1949 жылдары Жамбыл облысы қазақ драма театрының көркемдік жетекшісі қызметінде болады. Осы театрларда сахналанған Мұхтар Әуезовтің «Қара қыпшақ Қобыланды» мен «Қарагөз», Сәбит Мұқановтың «Шоқан Уәлиханов», Ғабит Мүсіреповтің «Ақан сері — Ақтоқты» пьесалары Хайруллинаның алғашқы режиссерлік туындылары еді. Ж.Шанин атындағы Оңтүстік Қазақстан облыстық қазақ драма театрында классикалық шығармаларды қоюда көп еңбек сіңірді. Көбіне орындайтын кейіпкерлерінің мінез кереғарлығын, драмалық бояуын баса көрсетуге ұмтылу, оның актерлік өнеріне тән сипат болатын. 1961 — 1964 жылдары Қазақтың балалар мен жасөспірімдер театрының (қазіргі Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік балалар мен жасөспірімдер театры) бас режиссері болды. 1964 жылдан Алматы мемлекеттік өнер институтында педагогикалық қызметпен шұғылданды.
Көбей Шахметұлы Хұсайынов – қазақстандық ғалым. Тіл білімі маманы, филология ғылымдарының докторы, профессор. 1945 жылы 27 наурызда Алматы қаласында дүниеге келген. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетін тәмамдаған. Қазақстан ғылым академиясының Тіл білімі институтының аспирантурасында білім алған. Еңбек жолын өзі білім алған Тіл білім институтында кіші ғылыми қызметкер болып бастап, аға ғылыми қызметкер, ғалым-хатшы, институт директорының орынбасары, директоры лауазымдарын атқарды. Ғалымның ғылыми еңбектері қазақ тілінің келелі мәселелеріне арналған. «Қазақ тіліндегі атаулардың дыбыс бейнелеуіштігі» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. 50-ден астам ғылыми жарияланымның авторы.
Бақытжан Қауасқанұлы Майтанов – әдебиет сыншысы, әдебиеттанушы. ҚР Гуманитарлық ғылымдар академиясының академигі. Қаламгер 1952 жылы жиырма жетінші наурызда Алматы облысы, Қаратал ауданы, Сарықамыс ауылында дүниеге келген. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің журналистика факультетін тәмамдаған. Еңбек жолын «Социалистік Қазақстан» ( қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде тілші болып бастаған. 1974 — 1990 жылдары Қазақ КСР Ғылым академиясы М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтына, аға лаборант, кіші аға ғылыми қызметкер, 1990 жылы Қазақ энциклопедиясы бас редакторының орынбасары, 1990—1996 жылдары әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік ұлттық университетінің қазақ әдебиеті кафедрасында аға оқытушы, профессор, 1996—1999 жылдары Қазақ мемлекеттік Заң университеті қазақ, орыс, шығыс тілдері кафедрасында профессор болып қызмет етті.
1998 жылдан ҚР Ұлттық ғылым академиясының М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты «Әуезов үйі» ғылыми-мәдени орталығының жетекшісі. 2000 жылдан әл-Фараби атындағы ҚазҰУ әдебиет теориясы және фольклористика кафедрасының меңгерушісі. 2006 жылы «ҚР Жоғары оқу орындарының үздік оқытушысы» атағына ие болған. 2008 жылы «Қазақстан Республикасының ғылымын дамытуға сіңірген еңбегі үшін» атты төс белгісімен марапатталған.
Бақытжан Майтанов - әдебиет сыны мен әдебиеттану саласына 1969 жылдан бастап араласып, республикалық газет-журналдарда жарияланған мақалаларымен көрініп келеді. Үш жүзге жуық әдеби-сын, әде-биеттанушылық сипаттағы мақалалары жарық көрген.
Бахыт Бапышев – қазақстандық суретші. Өнертанушы. ҚР Суретшілер одағының мүшесі. Ол 1958 жылы жиырма жетінші наурызда Алматы қаласында дүниеге келген. Алматы шаһарындағы көркемсурет училищесінде білім алған. Бірнеше жыл бойы Ресейдің Мәскеу қаласында тұрып, суретшілікпен айналысты. 1986-90 жылдары Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ Ұлттық Өнер академиясында білім алды. 1986 жылы Гамбург қаласында «Шлезвиг-Гольдштейн» жерінде Мәдениет министрлігінің стипендиясы бойынша барған. 1991-96 жылдары екі мәрте Париждегі «Сите-интернациналь дез Арт» стипендиаты болды. 1992 жылы Сорбонна университеті француз өркениеті курсына түсіп, 1993 жылы аяқтады. Одан соң сол университеттің француз әдебиетін оқып шықты. 1979 жылдан бастап көрмелерін ұсынып, әлемнің көптеген елдерінде көрме жәрмеңкелерінде көрсетілді.
27 наурыз - әлемде
27 наурыз - Дүниежүзілік театр күні (World Theatre Day). 1961 жылы Халықаралық театр институтының IX конгресімен бекітіліп, жыл сайын 27 наурызда ITI орталықтары мен Халықаралық театр қоғамдастықтарымен атап өтіледі. Дүниежүзілік театр күніне арналған алғашқы халықаралық үндеуді 1962 жылы француз жазушысы әрі суретшісі Жан Кокта жазды. Жыл сайын ИСМ Атқарушы кеңесінің шешімімен Дүниежүзілік театр күніне орай әлемдік театр қауымдастығына әлемдік мәдениеттің ірі қайраткерлері жүгінеді.
Айта кетер болсақ, «театр» сөзі ежелгі грек сөзінен шыққан. Яғни « театрон» (θέατρον) – тамашалайтын орын деген мағынаны білдіреді. Дәстүр бойынша театрда ең танымал екі жанр ойналады - комедия және трагедия. Бұл екі жанрды бейнелейтін театр маскалары символға айналды. Тарихқа жүгінетін болсақ, тұңғыш театрлық қойылым біздің дәуірімізге дейінгі 2500 жылдан басталады. Алғашқы театрлық қойылым Мысырда қойылды. Оның сюжетіне мысыр мифологиясының бейнелері — Осирис құдайының тарихыенді. Бұл театр мен дін арасындағы ұзақ және берік байланыстың бастауы болды. Ежелгі Грекияда театр өнер ретінде қалыптаса бастады. Трагедия мен комедияның, сондай-ақ басқа театр формаларының нақты анықтамалары құрылды. Ежелгі грек театрларында мифологиялық бейнелер де қолданылған.
Дүниежүзілік театр күні - сахна шеберлерінің және театрдың барлық қызметкерлерінің халықаралық кәсіби мерекесі ғана емес, бұл миллиондаған көрермендердің де мерекесі. Әрине, осы тамаша күнге орай әлемнің көптеген елдерінің театрларында түрлі фестивальдер, мерекелік қойылымдар мен үздік спектакльдердің көрсетілімдері қойылады. Билік орындары мен қоғамдық қорлар өкілдері театрлар мен көркемөнер ұжымдарының қызметкерлеріне арналған құттықтаулар мен мақтауларын ұсынады.
27 наурыз - Алғашқы бу өрт сөндіру машинасы сыналды. 1841 жылы Нью-Йоркте Пол Ходж жасаған алғашқы бу өрт сөндіру машинасы сыналды. Өнертабыстың ұзындығы 14 фут, салмағы шамамен 8 тонна болды. Машина Нью-Йорктегі учаскелердің бірінде жұмыс істеу үшін шығарылып, біраз уақыттан кейін ауырлығына байланысты пайдаланудан алынды. Бу қозғалтқыштарын ойлап табу және оларды өрт сорғыларын басқару үшін пайдалану арқылы өрт сөндіру тиімділігін едәуір арттыруға болады. 1863 жылы Санкт-Петербург өрт сөндіру бригадасы үшін Шанд-Мейсон фабрикасының ағылшын бу машинасы сатып алынды. Ұзақ уақыт бойы негізгі өрт сөндіргіш су болды, оны қолдану кейбір жағдайларда қажетті нәтиже бермеді. Ресми түрде алғашқы өрт сөндіргіш 1863 жылы Вирджиния штатында (АҚШ) инженер Алан крей патенттеген болып саналады.
27 наурыз - Лондонда Шерлок Холмс мұражайы ашылды. Шерлок Холмс мұражайы - әдеби кейіпкердің әлемдегі алғашқы мемориалдық пәтері. Ол 1990 жылы 27 наурызда Бейкер көшесінде ашылды. Мұражайға кіре берісте келушілерді полиция қызметкері қарсы алады.
Артур Конан Дойлдың жазбаларына сәйкес, атақты жансыз Шерлок Холмс және оның серіктес досы дәрігер Ватсон 1881-1904 жылдар аралығында Бейкер көшесі, 221b (221b, Бейкер көшесі) мекен-жайындағы пәтерде тұрған. Бұл шығармаларды жазу кезінде Лондонда мұндай мекен-жай болған жоқ. Лондондағы Шерлок Холмс мұражайы қаладағы ең танымал және адамдар көп келетін мекендердің бірі. Тіпті жылдар бойы Шерлок Холмстың атына Baker street, 221b мекен-жайына үнемі хаттар мен хабарлар келіп тұрған. Мұражай құрылғаннан кейін барлық хат-хабарлар тікелей мұражайға түсе бастады. Ұлы детективтің пәтері төрт қабатты викториан үлгісіндегі үй. 1815 жылы тұрғызылған. Музей үйін жасаушылар жеке пошталық мекенжайдың болғанын қалапты. Көп қабатты үйдің ішкі құрылымы толығымен туынды авторы Конан Дойлдың сипаттағанындай жасалған. Пәтердің ішінен скрипка, киіз қалпақ, шыбық, Ватсонның әскери револьверін, медицина кітабын көруге болады. Ғимараттың екінші қабатында атақты жансыз Шерлок Холмстың жеке кабинеті, қонақ бөлмесі мен ас бөлмесі бар. Үшінші қабатында дәрігер Ватсон мен Хадсон ханымның бөлмелері орналасқан.
Ғимараттың сөрелерінде толық альбомдар мен анықтамалықтар бар, ал қабырғаларда түсініксіз диаграммалар ілулі. Мұражайға келушілер пәтерді аралап, тұрмыстық заттармен танысып қана қоймай, тас жылудың алдындағы орындықта отырып, естелік үшін суретке түсе алады. Сонымен қатар кәдесыйлар сатып ала алады. Олардың көпшілігі Шерлок Холмспен байланысты. Айтпақшы, 1999 жылы Лондонда Бейкер көшесінде әйгілі детективке ескерткіш ашылды.
27 наурыз – Анголаның жеңіс күні (Dia da Vitória). Ангола мемлекетінде жеңіс күні ұлттық мереке санатында аталып өтіледі. Бұл күн Ангола әскерлерінің 1976 жылы Африка отаршылдық соғысындағы соңғы ірі шайқастардың бірі болған Квито Куанавале шайқасында португалдық отаршыл күштерді жеңгенін атап өтеді. Квито Куанавале шайқасы Ангола 1975 жылы Португалиядан тәуелсіздік алғаннан кейін болды. 1974 жылы Португалияда антифашистік көтеріліс болды, нәтижесінде елдің жаңа үкіметі барлық колонияларға бостандық берілгенін жариялады. 1975 жылы қаңтарда бір жағынан Португалия, екінші жағынан MPLA, FNLA және UNITA арасында Анголаның тәуелсіздікке іс жүзінде өтуі туралы келісімге қол қойылды. Алайда МПЛА мен ФНЛА жақтастары арасында қарулы қақтығыстар басталды, бұл өтпелі үкімет құруға мүмкіндік бермеді. UNITA сонымен қатар FNLA-ға қосылды. Барлық қиындықтарға қарамастан, MPLA күштері FNLA және UNITA жақтастарын Луандадан ығыстырып шығарды. 1975 жылы қазанда Заир мен Оңтүстік Африка әскерлері ФНЛА мен УНИТА-ны қолдау үшін Ангола аумағына басып кірді. 1975 жылы 11 қарашада МПЛА елдің тәуелсіздігін жариялады. Тәуелсіз Ангола Республикасы жарияланып, оның президенті болып А.Нето болды. МПЛА-ның республикадағы жетекші рөлі конституцияда бекітілді. КСРО-ның делдалдығы арқылы жаңа үкімет 1976 жылы наурызда МПЛА қарулы күштеріне Оңтүстік Африка мен Заир әскерлерін Анголадан шығаруға көмектескен Кубаның әскери бөлімдерін шақырды. FNLA мен UNITA жақтастары қарсыласуды жалғастырды.
Квито Куанавале шайқасы осы соғыстағы ең үлкен шайқас болды. Португалия күштері толығымен жеңілді. Бұл шайқаста Ангола армиясының жеңісі Анголаның тәуелсіздігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарды және Африкадағы Португалияның отаршылдық билігінің аяқталуына әкелді. Бүгін Жеңіс күні Анголада Ангола бостандығы үшін күрескендерді еске алуға арналған мерекелік шаралармен, шерулермен және рәсімдермен атап өтіледі.
Ангола — Орталықтың оңтүстік-батысындағы мемлекет. Астанасы – Луанда қаласы. Жер көлемі 1246700 км2 алып жатыр. Халқының саны – 20 миллионнан астам. Құрлық бойынша Мавритания, Замбия және Намибиямен шектеседі. Ангола елдің қалған бөлігінен Заир аумағы арқылы бөлінген шағын Кабинда анклавына ие.Анголаның әкімшілік бөліністері – 18 штаттық провинцияға бөлінген. Мемлекеттік басқару нысаны – республика. Жоғарғы заң шығарушы органы - Ұлттық жиналыс.
27 наурыз – Бельгияда француз тілінде сөйлейтін мәдени қоғамдастықтың мерекесі (journée de la Communauté française). Яғни Валлония күні деп аталады. Бұл мереке шамамен 4 миллион адам тұратын және Бельгиядағы ең үлкен аймақ болып табылатын Валлония аймағының тұрғындарының құрметіне атап өтіледі. Бұл күні көптеген мәдени іс-шаралар, соның ішінде көрмелер, концерттер, театр қойылымдары және басқа да іс-шаралар өткізіледі. Сондай-ақ көптеген мұражайлар мен сурет галерея үйлері келушілерге тегін қызмет көрсетеді. Француз тілінде сөйлейтін мәдени қоғамдастықтың мерекесі - бұл Бельгиядағы мәдениеттердің бірлігі мен алуан түрлілігін көрсететін бүкіл ел үшін маңызды оқиға.
27 наурыз - Мьянмадағы армия күні (қарулы күштер күні). Жыл сайын 27 наурызда Мьянмада қарулы күштер күні атап өтіледі. Бұл күн Бирма армиясының негізін қалаушы генерал, Бирманың саяси қайраткері, ұлттық тәуелсіздік үшін күрес жетекшілерінің бірі Аун Санды еске алады. Ол 1945 жылы наурызда жапон басқыншыларына қарсы күреске басшылық жасады. Жапония жеңілгеннен кейін Бирмада қайтадан өз үстемдігін қалпына келтірген ағылшындарға қарсы күреске жетекшілік етті. 1947 жылы қаңтарда Лондонда ағылшын өкіметімен Бирмаға тәуелсіздік беру туралы келіссөз жүргізіп, Бирманың Құрылтай жиналысын өткізуге келісім алды. 1947 жылдан бастап Аун Сан «өтпелі үкіметтің» басшысы болды. Бирма ұлттық армиясының құрылуы үшін жауапкершілікті өз мойнына алып, «ба мэ» (бирмаша. ) – «Ұлттық армияның әкесі» атанды. Мьянманың армия күні елдің әр түрлі қалаларында түрлі іс-шаралар мен шерулер өткізіліп, әскери бөлімдер арасында спорттық жарыстар өткізіледі. Мьянма тұрғындары, сонымен қатар елдің қауіпсіздігі мен қорғанысы үшін ерлік көрсетіп құрбан болғандарға құрмет пен ризашылық білдіру шаралары өткізіледі.
27 наурыз - Халықаралық виски күні. Ағылшын тілінде мереке «International Whisk(e)y Day» деп аталады. Бұл күні виски сусынына, оның барлық сорттары мен брендтеріне құрмет көрсетіледі. Бұл сусынның құрметіне екі ресми мереке бар. Бірі — халықаралық виски күні (International Whisk(e)y Day) және Дүниежүзілік виски күні (World Whisky Day). Соңғысы мамырдың үшінші сенбісінде тойланып келеді. Халықаралық виски күнін тойлау 2009 жылы Нидерландыда басталды. Бұл күн кездейсоқ таңдалмады. 1942 жылы 27 наурызда әйгілі виски кітаптарының авторы Майкл Джексон дүниеге келді. Дүниежүзілік виски күніне келетін болсақ, оны алғаш рет 2012 жылы шотландиялық Блэр Боуман атап өтуге шешім қабылдады. Ол өзінің қалта виски анықтамалығымен танымал болды.
Виски (ағыл. whisky немесе whiskey) — ашыту, божу, айыру және емен бөшкелерінде ұзақ уақытқа созылған сақтау үрдістерін пайдаланып, әртүрлі астық түрлерінен алынған күшті хош иісті алкогольді сусын. Виски өндірісінде арпа, қарабидай, бидай немесе жүгері қолдануға болады. Бретаньда, сондай-ақ, қарақұмықтанда виски жасайды. Әдетте, алкоголь мөлшері 32-50% құрайды, алайда вискидің кейбір түрлері үлкен күшке ие (60% дейін). Сусынның түсі ашық сарыдан қоңырға дейін өзгереді, қант мөлшері нөлге немесе өте төмен болады. Виски өндіретін дәстүрлі аймақтар Шотландия мен Ирландия болып табылады.
