Патшалық Ресейдің отаршылдары Қазақстанның Оңтүстік облыстарын басып алып, сол жерде орныға бастайды. Верныйдан шыққан подполковник Михаил Черняевтің әскері 4 маусымда Әулиеатаны басып алады. Ал Ақмешіттен шыққан полковник Н. Веревкиннің әскері 12 маусымда Түркістанды, 22 қыркүйекте Шымкентті бағындырады. 1865 жылы 17 маусымда үш күндік шайқастан кейін орыс әскерлері Ташкентті басып алды. Осылайша бұл төңіректе Орынбор генерал-губернаторлығына бағынысты Түркістан облысы құрылады. Түркістан облысының орталығы алғашқыда Шымкент қаласы болады. Облыстың алғашқы бастығы болып оңтүстікті тұңғыш жаулаушы Михаил Григорьевич Черняев, коменданты болып Веревкин тағайындалады. 1866 жылы көктемде орыс әскерлері Бұхар әмірлігінің территориясын бағындырды. Ал, 1867 жылы оның көптеген аумақтары Түркістан генерал-губернаторлығының құрамына енгізіледі.
Бұл жерде генерал-губернатор болып генерал-адъютант фон К.Кауфман тағайындалған еді. Ресей империясы бұрын ортаазиялық хандықтардың тәуелділігінде болып келген ұлы жүз аумағын әскери күш қолдану арқылы толық бағындырып алды. Қазақ жерінің барлық аумағы Ресей империясының құрамына енді. Тарихи деректерде, оңтүстік өңірлерді жаулаушылардың бірі Черняевтің отрядында 68 офицер, 2 571 солдат, және сұлтан поручик Қази Болатұлы Уәлиханов бастаған 400 қазақ сарбаздары, 22 зеңбірек болған. Кейін Черняев славян бауырластығы мен бірлігін білдіретін Сербия армиясының Бас қолбасшысы лауазымына тағайындалады, одан кейін Түркістан генерал-губернаторлығын басқарады. Екі жыл сәтсіз қызметтен кейін Черняев Қазақстаннан кетеді. Qazaqstan Tarihy порталы генерал-лейтенант Михаил Черняев және оның қызметі туралы әңгімелейді.
Могилев губерниясының аса ауқатты емес помещигінің ұлы Михаил Григорьевич Черняев 1828 жылы дүниеге келген. Балалық шағын ата-анасының жанында өткізген. Он екі жасында Михаил Григорьевич жарты ғасырлық тарихында он үш мыңнан астам орыс офицерін тәрбиелеп шығарған Дворяндар полкіне түседі. Сол кездегі Дворяндық полкте болған қарапайым, спартандық, солдаттық жағдай жас Черняевті қарапайымдылық пен тәртіпке үйретті.
Михаил Черняев жақсы оқыды және тәрбиеленушілердің ішіндегі ең үздігі болды. 1847 жылы ол унтер-офицерден гвардиялық Павлов полкінің офицері болып тағайындалады. 1848-1849 жылдардағы Венгр көтерілісін басуға жас офицер Черняев қатыспайды, бірақ Мәскеуге сол жерде құрылған гвардиялық мерзімсіз төменгі шендердің құрамына жіберіледі. Қызметтік оқу және әскери өмірдің жағдайымен жақын танысу оған Дворян полкінде алған білімінің жеткіліксіз екенін көрсетеді. Әскери іске деген сүйіспеншілігімен ол өзінің әскери білімін кеңейтуге және толықтыруға шешім қабылдайды да, 1849 жылы подпоручик шенімен Бас штабтың Николаев академиясына оқуға түседі. Академиядағы курсты аяқтағаннан кейін Михаил Черняев гвардиялық гренадерлік корпус командирінің бұрынғы штабына жіберіледі, кейін, 1851 жылы, ол кавалериялық штабқа тағайындалады, онда ол кавалериялық жүйемен мұқият танысады. Кейінірек ол кезек-кезек жаяу әскер және кавалерия батареяларына жіберіледі, сол жерде ол іс жүзінде артиллерия қызметімен танысады.
1853-1856 жылдардағы Қырым соғысына дейін Михаил Григорьевич біршама дайындығы бар офицер болып шығады, әрі қарайғы қызметін жалғастыра отырып, Түркияда, Севастополь отрядында, Кавказда және Орта Азияда офицер болып қызмет етеді. Замандастары оның штабтық немесе гарнизондық қызметті ұнатпағанын және әрқашан жауынгерлік қызметті жақсы көргенін жазады. 1853 жылдан бастап Черняев Түркияға Молдавия-валах отрядына жіберіліп, 1867 жылы отставкаға кеткенге дейін әрқашан жауынгерлік лауазымдарда болады. Черняев әскери тарихта белгілі азды-көпті маңызды соғыстарға жеке өзі қатысқан және бірнеше рет ерлігі үшін айырым белгілерімен марапатталған. Ол полковник Карамзиннің басқаруымен орыс отрядының қозғалысына қатысқан. Ол сондай-ақ 1854 жылы 24 қазанда Севастопольде болған үлкен шабуылға қатысқан және 1855 жылы Севастопольді қорғауға, осы қорғаныс шеңберінде 27 тамызда болған шайқастарға белсенді қатысқан. Черняевке арналған мақаласында («Новое Время» газеті, No110, 1876) В.М. Флоринский былай дейді:
«…ол әрқашан біздің әскерлеріміздің алдыңғы қатарында болды, куәгерлер куәландырғандай, сабырлы, салмақты мінезімен, соғыс қимылдары кезіндегі салқынқандылығымен ерекшеленетін, ең бастысы, ешқашан батылдығын жоғалтпайтын, бұрқыраған оқ пен зеңбірек гүрсілінің астында да сабырлы басқарушылығымен ерекшеленетін. Алайда, ол ешқашан өзін Севастополь қорғанысының ерекше батыры ретінде көрсеткен емес...».
Одақтастармен болған соғыстан кейін Бас штабтың подполковнигі Черняев жеке Орынбор корпусына бекітіліп, 1858 жылы басшылардың бұйрығымен Сырдария шебі қолбасшысының қарамағына жіберіледі. 1-дәрежелі капитан Бутаковтың басқаруымен Арал флотилиясының кемелерінде Әмудария сағасындағы хиуалық Кунград қаласына жасалған экспедицияға қатысып, алғаш рет қазақ даласымен және соғыс жүргізу әдістерімен танысуына тура келеді. Бұл жолы Черняев бұл жерде ұзаққа қалмайды. 1859 жылы ол, таулықтарды бағындыруға маңызды дайындық жүргізіліп жатқан Кавказ әскерлерінің бас штабына тағайындалады.
Кавказда Черняев 1862 жылға дейін болып, сол жерде полковник шенін алады. Ведени, Гашар-Дюк жанындағы шайқастар, Бенге шабуыл оның көз алдында және тікелей қатысуымен өтеді. Бір сөзбен айтқанда, Черняев Кавказдағы қызметі кезінде партизандық соғыс жүргізу әдістерімен жақсы танысып үлгереді.
Кавказдағы белсенді ұрыс қимылдары аяқталғаннан кейін Черняев екі жылға жуық Бас штабтың бас басқармасы жанында болады, әскери әкімшілікті ұйымдастыру мәселелерін әзірлеумен айналысады. Алайда, Орта Азияда ұрыс қимылдары басталған бойда оны сол жерге жібереді.
1862 жылға қарай орыстардың Оңтүстік-Орынбор шектері Сырдария өзені бойымен Қоқан иеліктерімен шектесетін Жүлек бекінісіне дейін созылып жатты. Батыс Сібір жағынан Ресей империясының шекаралары анықталмады және Алатау округінің Верный қаласы мен Іле өлкесімен өтті. Бұл нүктелер арасындағы кеңістік ашық болды және орыстар мен қоқандықтар арасындағы қақтығыстар үшін тұрақты орын болды. Сібір мен Орынбор желілерін жалғау идеясы 1854 және 1863 жылдары арнайы комитетпен талқыланған. Комитет жоғарыда аталған желілерді қосу құптарлық болғанымен, экономикалық мәселелерге байланысты бұл жұмысты кейінге қалдыру керек деген қорытындыға келеді. Басқаша айтқанда, Әулие Ата қаласын алмауға және орыс бодандығына кірген қазақтарды қоршаумен ғана шектелуге шешім қабылданады. Осы шешімдер негізінде 1863 жылдың көктемінде Орынбор жағынан Сырдария өзенінің бойында, Түркістанға барар жолда жатқан, бір ғана шағын қоқандық Жаңақорған бекінісі алынады.
1864 жылдың басында үкімет Сырдария желісі мен Алатау ауданы арасындағы Қоқанның шекара иеліктерін басып алу туралы шешім қабылдайды. Мұны, екі отрядтың Түркістан қаласында қосылуы үшін, екі пункттен - сыр-дария желісі жағынан және Алатау округі жағынан жасау көзделеді. Орынбор жасағын полковник Веревкин, Алатау жасағын, Әулие атаны алып, содан кейін полковник Веревкинмен қосылу үшін Түркістанға аттану тапсырылған полковник Черняев басқарады. Верный қаласында жиналған Черняев жасағы 1864 жылғы 28 мамырда Меркі бекінісінен шығады, ал 6 маусымда алғашқы бекіністі қала Әулие атаны алады. Осы жерден 7 шілдеде құрамында 6 толық емес жаяу әскер ротасы, казактар жүздігі, ат-артиллериялық батареясынан тұратын Черняев отряды Түркістаннан келе жатқан полковник Веревкин отрядының бір бөлігіне қосылу үшін Чекментке қарай бет алады. Черняев бұл ауысуды сусыз даламен, шамамен 300 верст қашықтықта, 40 градус ыстықта өте асығыс және сәттілікпен өте шығады. Подполковник Лерхе мен капитан Мейердің Түркістан жасағымен бірігіп, 22 шілдеде Черняев осы күштермен бірге Чекментке баратын жолды жауып тұрған қоқандықтарға қарсы шабуыл жасап, оларды жеңіп, Чекментті егжей-тегжейлі барлап, Арысқа қайтып оралады. Бұл науқанның салдары, Черняевтің бастапқыда әскери іс-қимыл жоспарына енбеген, Қоқан күштерінің негізгі жиналу орны ретіндегі Чекментті басып алу қажеттілігі туралы ұсынысы болады. Қаланы басып алуға түрткі болған себептерді және әскери қозғалыстың жоспары көрсетілген бұл ұсыныс 1864 жылы 12 қыркүйекте Санкт-Петербургке жіберіледі. Алайда, бұл жоспарды жүзеге асыруға рұқсат күтпестен, осы уақытқа дейін Новококанд шебіндегі Түркістан жасақтарының бас қолбасшысы етіп тағайындалған Черняев 21 қыркүйекте Чекментті басып алуға кірісіп кетеді. Бұл асығыстықтың себебі, орыс зерттеушілері жазғандай, Чекментте қаланы нығайту және қаруландыру бойынша орасан зор жұмыс жүргізіле бастағандықтан, бір жылдан кейін қаланы басып алу үлкен күш-жігерді қажет етер еді. Осыған байланысты Черняев жау қалада әбден бекіп алмай тұрып, қаланы басып алу қажет деп шешеді. дың оны нығайтуға уақыты болғанша дереу тексеруді қажет деп санады. Черняев күші 10,5 жаяу әскер ротасынан, 8 батареялық қарудан, 4 жеңіл атты қарудан, 3 ракеталық станоктан, 5 мортирден, 250 казактан және орыс бодандығын қабылдаған 1 000 қазақ милиционерінен тұрды. Бекініс гарнизоны қала тұрғындарын есептемегенде, бірнеше мың Кокан әскерінен тұрды. Цитадель төбеде салынған және артиллериямен қаруланған болатын, жарылғыш снарядтардың да үлкен қоры болған. Чекменттің құлауы Орта Азия хандықтарына алғашқы қатты соққы болды.
Черняев бұл жеңісімен шектелмеді. Ақыры Орта Азия хандықтарын түпкілікті басып тастағысы келіп, 27 қыркүйекте ол Ташкентке қарай жылжиды. Алайда оның қолындағы бар күштермен жүз мың халқы бар қаланы алу мүмкін болмады. Сондықтан да Черняев қысты өткізу үшін Чекментке оралады.
1865 жылдың көктемінде генерал Черняев қайтадан Ташкентке қарай жылжиды. 1865 жылы 29 сәуірде ол Ташкентті сумен қамтамасыз ететін Шыршықтың сол жағалауындағы Ниязбек бекінісін басып алады. судан айырылған ташкенттіктер ауыр халге тап болады. Осыған қарамастан, қала берілу туралы ойламады да, ол Бұхар әмірінен көмек күтті. Ешбір жағдайда бұл көмектің Ташкентке жетуіне жол берілмейтіндігін көрсету үшін Черняев үлкен Бұхара жолының бойымен Сырдариядан өтетін өткелді жауып тұрған Чиназ бекінісін нығайту үшін Шыршықтың сағасына аттанады. Көп ұзамай бекініс алынады, ал Дария арқылы өтетін өткел бұзылады. Осыдан кейін жасақ қайтадан Ташкентке оралып, қоршауды бастайды. Ташкент цитаделі 1865 жылғы маусымның 14-нен 15-не қараған түні шабуылмен алынады. Бұл істің олжасы – 16 үлкен ту, 63 зеңбірек, оның 48-і мыстан жасалған, көптеген мылтық, 2000 пұт оқ-дәрі және 10 мыңға жуық түрлі снаряд.
Ташкентті басып алып, оны Ресейдің иелігіне қосып, Черняев Шыршық аймағын басып алу арқылы Ресей шекарасын одан әрі жылжыту туралы шешім қабылдайды. Бұл Шыршық аймағының Ташкентті азық-түлікпен қамтамасыз етуіне байланысты қажет болды. Демек, біреуінің біреуінсіз өмір сүруі мүмкін емес еді. Алайда, Бұхара әмірімен жасалған келісімдерге байланысты Жизак пен Ходжент басып алынбайды және 1866 жылы 12 ақпанда орыс әскерлері Чиназға кері шегінеді.
Осылайша, Черняев Жизак, Ходжент және Самарқандты қоспағанда, бүкіл Түркістан өлкесін Ресей империясының құрамына қосады. Зерттеушілердің айтуынша, Черняев, егер оның қызметі өзгермегенде, Орта Азиядағы әскери жаулап алулардың жалғасуына қарсы болмаған.
1866 жылы наурызда оның орнына генерал-майор Романовский тағайындалады, ал Черняев көп ұзамай өзі құрған Түркістан өлкесін соған қалдырады. Сол жылдың жазында ол 11 айға еңбек демалысын алады, содан кейін 1867 жылы 16 мамырда қызметтен босатылады. Сол 1867 жылы ол қайтадан Бас штабқа қызметке кіреді және 1875 жылы 20 маусымда ол түпкілікті зейнетке шығады.
