ДМәжілісте партияларға 10 қосымша орын бөлініп, бұл орындар – жинаған дауыс санына қарай партиялық тізім бойынша сайлауға түскен үміткерлерге бөлініп берілді. Осылайша партиялар депутаттық мандат үшін күреске тікелей қатысатын болды.
«Мен жаңа типтегі мемлекеттік қызметкердің қалыптасуына ерекше мән бердім. Мемлекеттік қызметкер ұлт қызметшісі, патриоты, сондай-ақ өте әділ, өз ісіне адал және кәсіби білігі жоғары адам болуы қажет. 1999 жылдың 23 шілдесінде қабылданған «Мемлекеттік қызмет туралы» заңда мемлекеттік лауазымдар саяси және әкімшілік қызмет болып екіге бөлінді. Мұның өзі мемлекеттік қызметтің кәсіби деңгейін арттыруға ықпал етті. Бұдан былай мемлекеттік қызметке білім-білік бәсекесінде озып шыққан маманның келуіне жол ашылды»
Мемлекеттік басқару жүйесін жаңғырту орталық органдардан басталды
1997 жылдың наурызында министрліктер мен ведомстволар саны екі есе қысқарды және олардың жұмыс принципі түбегейлі өзгерді
Енді әрбір тапсырманың нақты орындау мерзімі белгіленді
14
облыс
- Мамырда еліміздің әкімшілік-аумақтық құрылымына өзгеріс енгізілді. 19 облыс орнына –14 облыс.
- 1997 жылғы әкімшілік-аумақтық реформа негізінде сыртқы шекарасы мемлекеттік шекара болып табылатын облыстарды қайта құрудың үлкен маңызы бар еді.
169
аудан
- 230 аудан орнына 169 аудан құрылды
- Шекаралас өңірлерді ірілендіру олардың жағдайын тұрақтандырып, егемен Қазақстанның біртұтастығына ықпал етті.
25
мың мемлекеттік қызметкер
- Нәтижесінде, мемлекеттік басқару жүйесі кәсіби, ықшам және саны жағынан да оңтайлы бола түсті. Осы кезеңде мемлекеттік қызметкерлер 25 мың адамға қысқарды. Осылайша, бюджеттік қаражаттан миллиондаған теңге үнемделіп, сол уақыттың ең өткір мәселесі – зейнетақы мен жалақы төлеуге жұмсалды.
«Мемлекеттік қызмет реформасы үлкен қоғамдық сілкініс туғызды. Оны жақтаушылар да, өткір сынағандар да болды. Біз сол кезде қарапайым логиканы басшылыққа алдық. Еңбек адамының үстінен қарайтын соншама бастықтың не қажеті бар? Олар халықтан жиналған салықтың есебінен айлық алатын. Бұған өз облысының кірісі жетіп жатса жақсы. Жоқ, бұл үшін өзін-өзі қамтамасыз етіп отырған облыстар есебінен ақша аударуға тура келетін. Жылы орындарынан айырылған шенеуніктер, әрине, менің шешіміме қарсы болды»
«Тәуелсіздіктің алғашқы күндерінен бастап-ақ шын мәніндегі саяси жауап кершілік тек кәсіби Парламентке тән екеніне еш күмәнім болмады. Міне, тап осындай өкілетті орган 1995 жылдың аяғында сайланды. Мен 1996 жылдың 30 қаңтарында бірінші парламенттік сессияны аша отырып, «Біз Қазақстанда шынайы, өркениетті парламентаризм құрудың алдында тұрмыз», – деп мәлімдедім. Жаңа депутаттық корпус өзінің жұмысқа қабілетті екенін бірден көрсетті. Жоғарғы Кеңес жылына екі-үш рет шақырылса, Мәжіліс үздіксіз қыз мет істеді (жазғы парламенттік каникулды санамағанда) және 1996 жылдың бес йында Мәжіліс 35 заң қабылдады, ал Жоғарғы Кеңес бір жылда 7 заңды ғана бекіткен еді»
Біріншіден, Парламент атқарушы және заң шығарушы билік тармақтары арасындағы тұрақты тепе-теңдік қамтамасыз етуге, екіншіден, палаталардың әрқайсысының заңдарын дәйекті түрде талқылау жолымен заң жобаларын пысықтаудың тиімді ішкі парламенттік тетігін жасауға қол жеткізді.
Парламент кәсіби және құзыретті заң шығарушы орган ретінде республикалық және аймақтық
мүдделердің үйлесуін қамтамасыз етуге, заңды жобалау жұмысында жоғары сапаға қол
жеткізуге өзінің қабілеттілігін көрсетті.
1995–1997 жылдары – басында Президент тұратын, ал атқарушы, заң шығарушы, жергілікті
және сот билігі – берік тұғыр боп табылатын саяси вертикаль түпкілікті қалыптасты.
Мемлекеттік механизм жетілді және соған сәйкес аумалы-төкпелі жағдайларға қарай, билік
құрылымының да үнемі жаңарып тұруын өмірдің өзі талап етті.
Ақыр соңында 1998 жылдың 7 қазанында заңның түпкілікті нұсқасы қабылданды.
Конституцияға елдегі саяси институттардың әрі қарай дамуына жаңа серпін берген 19 түзету енгізілді.
Осы кезден бастап төменгі палатаға сайлау тек бір мандатты округтер бойынша ғана емес, партиялық тізім бойынша да жүргізілді.
Сөйтіп, аралас сайлау жүйесіне көшу осылай басталды.
Қабылданған түзетулер Конституцияны өзгерту мен Үкіметті бақылау
мәселелерінде Парламенттің өкілеттігін кеңейтті.
«Содан бері қанша жыл өтсе де, жұмыс үстелімде жатқан Конституциямызға көзім түскенде, сол кездегі оқиғалар ап-айқын көз алдыма келеді. Жобамен қалай жұмыс істегеніміз, әр бапты қызу талқыға салғанымыз, Конституцияны халық талқылауына ұсынғанда қалай толқығанымыз – бәрі-бәрі көз алдымда. Қолым қалт еткенде Конституциямыздың баптарын қайталап оқып шығам. Сол кезде бәрін дұрыс істеген екенбіз деп ойлаймын.Соның бірден-бір дәлелі – Қазақстанның мемлекеттік құрылыстағы және экономиканы реформалаудағы жетістіктері»
«1996 жылдың 2 шілдесіндегі «Саяси партиялар туралы» заң Қазақстандағы партиялық құрылыстың жаңа кезеңіне жол ашты, ал Конституцияға енгізілген түзетулер – Мәжіліс құрамын ең алдымен партиялық тізім бойынша сайланатын депутаттар есебінен кеңейту – елдің қоғамдық-саяси өміріндегі партияның рөлін күшейтті. Мен осындай түзетулер енгізу туралы ұсыныс жасай отырып, саяси партияларды демократия ғимаратын тұрғызатын «негізгі «құрылыс материалдарына» теңегенім бар-ды»
1996 жылдың 2 шілдесінде «Саяси партиялар туралы» заң Қазақстандағы партиялық құрылыстың жаңа кезеңіне жол ашты
Конституцияға енгізілген түзетулер – Мәжіліс құрамын ең алдымен партиялық тізім бойынша сайланатын депутаттар есебінен кеңейту – елдің қоғамдық-саяси өміріндегі партияның рөлін күшейтті.
Нұрсұлтан Назарбаев түзетулер енгізу туралы ұсыныс жасай отырып, саяси партияларды демократия ғимаратын тұрғызатын «негізгі «құрылыс материалдарына» теңегенді
1998 жылдың қарашасында Қазақстанның Азаматтық партиясының (ҚАП) құрылтай съезі өтті.
Партия өзінің негізгі мақсаты – мемлекеттікті нығайту, өндірісті
дамыту және халықтың әл-ауқатын жақсарту екенін жариялады. Осылайша
өздерінің өндірістік кәсіпорындар қызметкерлерінің қолдауына
сүйенетінін және соларға көбірек мойын бұратынын білдірді. ҚАП ОК
бірінші хатшысы А. Перуашев болды
1998 жылдың желтоқсанында, Қазақстанның республикалық халық партиясы (ҚРХП) өзінің құрылғанын жариялады.
Әлеуметтік бағыттағы ел экономикасын дамытуды көздейтін
демократиялық мемлекет жолын таңдаған ҚРХП – халықтың реформа
барысына көңілдері толмаған, оппозициялық бөлігіне сүйенетінін
білдірді.
1999 жылдың қаңтар айында құрылып, Р.Мадинов басқарған Қазақстанның аграрлық партиясы (ҚАП) ауылдық жерлердегі тауар өндірушілер: фермерлер, кооперативтер мен серіктестіктердің мүдделерін қорғауды ерекше қолға алды.
ҚАП жерге жекеменшікті енгізуді, ауыл шаруашылығының дамуына ықпал
ететін ауыл- дық инфрақұрылымды жақсартып, басқа да шараларды іске
асыруды көздеді.
Қаңтардағы президент сайлауынан кейін, көп ұзамай «Отан» республикалық саяси партиясы (РСП) құрылды.
Жаңа партияның бірінші съезі 1999 жылы 1 наурызда өтіп, онда Тұңғыш
Президент-Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бірауыздан партияның төрағасы
етіп сайланады.
Халық бірлігі партиясы, Демократиялық партия, Либералды қозғалыс және «Қазақстан-2030 үшін» қозғалысы – «Отан» РСП құрамына кірді.
Кейіннен оларды қолдап, «Әділет» партиясы, Халықтық-кооперативтік
партия, Республикалық еңбек саяси партиясы да «Отанның» құрамына
қосылды. Бұл процесс елдегі негізгі саяси күштердің біріккенін
байқатты. «Отан» партиясы бұқара халыққа барынша жақын болуды ойлап,
бюджет саласы қызметкерлерінің, шағын және орта бизнес өкілдерінің,
мемлекеттік қызметкерлердің, ауыл тұрғындарының, зиялы қауымның –
барлық орта топтың негізін құрайтын адамдардың мүдделерін
қорғайтынын көрсетті.
1999 жылдың наурызында «Азамат» азаматтық қозғалысы, Ғ. Әбілсейітов басқарған Қазақстанның «Азамат» демократиялық партиясы (ҚДП) болып қайта құрылды.
Қазақстан әйелдерінің қоғамдық мәртебесін арттыру жолында Раушан Сәрсембаеваның төрағалығымен Қазақстан әйелдер ұйымдарының Саяси альянсы құрылып, ол 1999 жылдың маусымынан бастап жұмыс істей бастады.
Партия басты мақсатын экономикалық және саяси реформалар, азаматтық
қоғам мен демократиялық құқықтық мемлекетті қалыптастыру деп
жариялап, өзін елдегі негізгі оппозициялық күш ретінде көрсетті.
«Осылайша, 1990 жылдың аяғында еліміздің қоғамдық өміріне белсене араласқан партиялар қоғамның әртүрлі топтарын біріктірді. Алға қойған мақсат-міндеті әртүрлі партияларға тек бір ғана шектеу қойылды: Конституция және заң жолымен тыйым салынған – сословиелік, діни, рулық, тағы да басқа осы тәріздес бағыт ұстанған партиялар құруға жол берілмеді»
1999 жылдың қазанында Мәжіліс сайлауы өтті. Бұл сайлау алғаш рет бұрынғыдай мажоритарлы жолмен емес, аралас жүйе бойынша өткізілді
Депутаттыққа бір мандатты 67 аймақ бойынша 595 кандидат тіркелді:
74
қоғамдық бірлестіктерден тіркелді
127
саяси партиялардан
394
өзін-өзі ұсыну тәртібімен
Сайлауалды жарысқа 10 партия қатысып, бірақ белгіленген жеті проценттік тосқауылдан тек төрт партия ғана өтті.
«Отан» РСП
30,89 процент дауыспен
КПК
17,75 процент
ҚАП
12,63 процент
АҚП
11,23 процент
10 депутаттық мандаттың партиялық тізім бойынша сайлауға түскен кандидаттарға берілуі елде
көп партиялы жүйе қалыптастырудағы алғашқы қадам болды.
«Ұлттық әскери доктринаның негізгі қағидалары «Қазақстан-2030» стратегиясында да ашып көрсетілген. Біз бейбітшіліксүйгіш халықпыз. Ешкімнің жеріне де, байлығына да көз алартпаймыз. Жеріміз де, жеріміздің кені де бар. Ал байлықты – адал еңбегімізбен жинаймыз. Әйтсе де мемлекет өзінің әскери қуатына сүйене отырып, өзін-өзі қорғайтын қабілетке ие болуы керек, сондықтан мен, ең алдымен, Қарулы күштерімізді құруға және жаңғыр туға, олардың кәсіби дайындығы мен жауынгерлік әзірлігіне, әскерімізді осы заманғы қару-жарақпен жарақтандыруға назар аудардым»
1997 жылдың 17 қарашасындағы «Қазақстан Республикасы Қарулы күштерін реформалау туралы» Жарлықпен Қазақстан Қарулы күштері құрылымына өзгеріс енгізіп, әскеріміз бейбітшілік кезеңде де, төтенше жағдайларда да талап етілетін міндеттерді бірдей орындай алатындай етіп қайта құрылды.
Жалпы мақсаттағы Күштер, Әуе қорғаныс күштері және Мемлекеттік шекараны қорғау күштері құрылды.
1998 жылдың 26 маусымында Президент «Ұлттық қауіпсіздік туралы» заңға қол қойды. Мұнда жаңа кезеңдегі республиканың ұлттық мүддесі, ұлт мүддені қорғау қағидалары, еліміздің қауіпсіздігіне төнетін қауіп-қатердің алдын алу жайы айқындалды
Ауғанстан талибтердің қол астында болды. 1999 жылдың тамызында «Өзбекстан ислам қозғалысы» лаңкестік ұйымдарының жасақтары Қырғызстанның аумағына баса-көктеп кірді.
1999 жылғы желтоқсанда
Қауіпсіздік Кеңесі отырысында Қазақстанның 1999–2005 жылдарға арналған ұлттық қауіпсіздік стратегиясы ұсынылды
Бұрынғыдай бірінші кезекте офицер кадрларын даярлау мен әскери ғылымды жан-жақты дамытуға мән берілді.
1997 жылғы ақпанда
Алматы жоғары әскери командалық училищесі – Әскери академия, кейін
Ұлттық қорғаныс университеті болып қайта құрылды.
1997 жылғы мамырда
Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті институтының
базасында ҰҚК академиясы құрылды
1996 жылы
Қорғаныс министрлігі жанынан кіші командирлер дайындайтын Кадет корпусы
құрылды
1999 жылы
Сағадат Нұрмағамбетов атындағы «Жас ұлан» әскери мектебі ашылды. Бұл
мектепте Ұлттық гвардияның болашақ жауынгерлері – ұландар 7–11 сынып мектеп
бағдарламасымен қатар, әскери пәндерді игеріп, жүйелі білім ала бастады.
1990 жылдың екінші жартысы – ел қауіпсіздігін нығайтудағы және Қарулы күштерді құру мен
тұрақтандырудағы маңызды кезең болды. Мемлекетіміз экономикалық қиындықтарды бастан
кешіп жатқан кезеңде жүзеге асырылған әскери саладағы құрылымдық өзгерістер – еліміздің
заманауи, ықшам, жоғары мобильді, жақсы жабдықталған әрі қуатты Қарулы күштерінің
негізін қалауға мүмкіндік берді.