Тұғыры берік мемлекеттік құрылым

Жаңа мемлекеттілікті қалыптастыру

I БӨЛІМ. 2.ТҰҒЫРЫ БЕРІК МЕМЛЕКЕТТІК ҚҰРЫЛЫМ

Мемлекеттік құрылыс: басқарудың тиімді үлгісін іздеу жолында



НҰРСҰЛТАН НАЗАРБАЕВ
«Тәуелсіздіктің алғашқы күндерінен бастап атқарушы билік жүйесін жетілдіру менің басты назарымда болды. Көп жағдайда елдің күнделікті өмірі барлық мемлекеттік институттардың бірлескен жұмысына, ал реформаның табысы халықтың сеніміне ие орталық және жергілікті органдарды біріктіретін тиімді басқару жүйесіне тәуелді екенін түсінгендіктен, мен жаңа мемлекет жағдайында нағыз тұрақтылықты қауқарлы, вертикалды билік қана жүзеге асырады деп есептедім»

1990 ЖЫЛ

1990 жылдың қазан айында Жоғарғы Кеңес Мемлекеттік тәуелсіздік туралы Декларация қабылдады, ал қарашада Н.Назарбаев «Мемлекеттік билік құрылымын жетілдіру және Қазақ КСР-індегі басқару туралы» заңға қол қойды. Соған сәйкес ел Президенті атқарушы және жоғарғы биліктің басшысы болып табылады. Ол үкіметті құрып, министрлер мен мемлекеттік комитет төрағаларын тағайындайды.

1991 ЖЫЛ

Мемлекетті басқару ауқымы қайта ұйымдастырылды. Көнерген мемлекеттік органдар таратылып, орнына жаңалары құрылды. Мемлекеттік құрылымдардың өкілеттіктері мен функциялары қайта қаралды. Шешуші кадрлық өзгерістер жасалды. Уақыт талабына сәйкес Мемлекеттік мүлік және Монополияға қарсы комитеттер, сондай-ақ бұған дейін мүлде болмаған сыртқы экономикалық байланыстар, мұнай және газ өнеркәсібі, ғылым мен жаңа технологиялар, экология және биоресурстар министрліктері құрылды. 1991 жылдың соңында менің шешіміммен барлық министрліктер ортақ коллегиялық орган – Министрлер кабинетіне біріктірілді, оның басшылығын Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Премьер-Министрі – тәжірибелі шаруашылық ұйымдастырушысы Сергей Терещенкоға сеніп тапсырдым.

1992

КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ КОМИССИЯҒА КОНСТИТУЦИЯ ЖОБАСЫ ҰСЫНЫЛДЫ
Қос палаталы Парламент қалыптастыру принципіне, оны тарату механизміне, Президент импичментіне қатысты ұсыныстарды жоққа шығаруына таң қалуға да болмайтын. Дәл сол кезде депутаттар Жоғарғы Кеңестің бүкіл Қазақстан халқының атынан сөйлеу құқығын бекітіп, сол арқылы мемлекеттік билікті бөлісу принципін жоққа шығарды. Іс жүзіндегі қос билік пен комиссия мақұлдаған Конституция жобасының көзге ұрып тұрған қайшылықтары биліктің екі тармағы арасындағы дауға негіз болды. Сондықтан Қазақстанның бірнеше қоғамдық қозғалыстары мен саяси партиялары жобаға түбегейлі қарсы болды және оны қайта қарауға жіберуге шақырды.

1993 жылғы 28 қаңтарда

ЖОҒАРҒЫ КЕҢЕС ЕЛДІҢ БҰРЫНҒЫ ЖӘНЕ ЖАҢА ӨМІРІНІҢ АРАСЫНДАҒЫ ЫМЫРАҒА АЙНАЛҒАН ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КОНСТИТУЦИЯСЫН МАҚҰЛДАП ДАУЫС БЕРДІ.
Конституция күшіне енісімен, оның ақиқаттан алшақтығы және мемлекеттік құрылыстың құқықтық негізі бола алмайтыны бірден байқалды. Осы Конституцияны қолдап дауыс берген Жоғарғы Кеңес өзінің жаңа дәуірге үйлеспейтінін тағы да бір көрсетті.

1993 жылғы қарашада

Кеңестер өз бетімен тарай бастады
1993 жылдың қарашасында Қазақстанда Кеңестер өз бетімен тарай бастады. 1993 жылдың 9 желтоқсанында Жоғарғы Кеңес «Қазақстан Республикасы халық депутаттары жергілікті Кеңестерінің өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату туралы» заңды, ал келесі күні «Қазақстан Республикасы Президенті мен жергілікті әкімшілік басшыларына қосымша өкілеттіктерді уақытша беру туралы» заңды қабылдады.

1995 ЖЫЛҒЫ 6 НАУРЫЗДА

КОНСТИТУЦИЯ МЕН САЙЛАУ ТУРАЛЫ КОДЕКС ЕРЕЖЕЛЕРІНЕ СӘЙКЕС КЕЛМЕГЕНДІКТЕН, БІР ЖЫЛ БҰРЫН САЙЛАНҒАН ЖОҒАРҒЫ КЕҢЕС ӨЗ ҚЫЗМЕТІН ТОҚТАТТЫ.
Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан Республикасы Конституциялық сотының қаулысынан туындаған шаралар туралы» Жарлыққа қол қойып, соған сәйкес Жоғарғы Кеңес сайланғаннан бір жылдан кейін өз қызметін тоқтатты. Тәуелсіз байқаушылар мен сарапшылар Жоғарғы Кеңестің Конститу- циялық сот қаулысы негізінде таратылуын толығымен заңды деп көрсетті.